Page 273 - Zbornik 27

278 Jevto Vu~kovi} NZ27/2003

srpskih, 50 Bukvara slovenskih, 240 ^itanki za prvi, drugi i tre}i razred,
50 Srpskih istorija, 100 Ra~unica, 50 Gramatika, 100 Molitvoslova, 100
Pismenih sastava, 100 Prvih znawa, 100 Istorija, 110 Katihizisa i 100 ra-
26
~unaqki. Ministarstvo prosvete je 1873. izdalo kwiga na poklon u vred-
nosti od 135.014 gro{a. S obzirom da je u 1872. u {koli u Sjenici bilo 60
|aka, sasvim je verovatno da je deo uxbenika, preko sjeni~ke {kole, bio name-
wen i za sve {kole regiona. Spisak uxbenika delimi~no obja{wava i koji su
predmeti tih godina izu~avani. Pomo} u novcu i uxbenicima nije slata
javno, ve} su je prenosili pojedini poverenici, prvo direktno od prosvet-
nih organa Ministarstva prosvete, a od 1889. godine, kada je otvoren Kon-
zulat u Pri{tini, kao organ Ministarstva inostranih poslova u ~iju
nadle`nost su preneti briga i poslovi {kolstva i prosvete u neoslobo|e-
nim krajevima, i preko konzulata. Za podru~je Sjenice, Nove Varo{i, Pri-
boja, Prijepoqa i Bijelog Poqa poverenici su bili Vaso Roqevi} iz Bu-
27
kovika i Jev|en Mrvi} iz Lopi`a uz godi{wu nadoknadu od 360 dinara.
Uporedo sa merama koje je preduzimala Srbija za otvarawe {kola i
wihovu organizaciju rada, pod pritiskom evropskih zemaqa u Turskoj su
dono{ena odre|ena akta kojim je omogu}avano otvarawe {kola. Hati{eri-
fom od Glihane iz 1839. godine porobqenim narodima u Turskoj data su pra-
va na jezik, veru i {kolovawe, ali u praksi ove odredbe nisu po{tovane.
Tek 1869. godine u Turskoj je donet Zakon kojim su ustanovqene {ko-
le: mejtefi — sibijan mejtefi (osnovne {kole), ru`dije (gra|anske), ida-
dije (ni`e trorazredne gimnazije) i sultanije (vi{e {kole). Ovim zakonom
je prvi put uvedena i obaveza pla}awa poreza za {kole u visini od 2,5% od
strane svih poreskih obveznika (mearif). Do ove godine mejtefe su izdr`a-
28
vali vakufi.
Tih godina |urumlija Janko Tri~kovi} javqao je Ministarstvu pro-
svete da su turske vlasti u Sjenici izdale nare|ewe da se na teritoriji pa-
{aluka u svakom selu otvori turska i srpska osnovna {kola (mejtef). Do
otvarawa srpskih {kola nije do{lo jer u narodu nije bilo para, a gra|ani
nisu pristajali da primaju u~iteqe koji nisu imali zavr{ene {kole, a
29
pristajali su da rade za male pare.
[est godina posle dono{ewa zakona (1875. godine) u celom Novopa-
zarskom sanxaku (tada sa sedi{tem u Sjenici) radila su 64 mejtefa, 4 ru-
`dija i 4 medrese u kojima je verske nauke u~ilo 2.336 u~enika (691 devoj~i-
30
ca). Sjeni~ka kaza imala je tada rasprostrawenu mre`u mejtefa. Neki od

26 Isto, 55.
27 M. F. Petrovi}, Dokumenta o Ra{koj oblasti 1900–1912, 18.
28 ^edomir Podpari}, 50 godina pqevaqske gimnazije, Pqevqa, 32–33.
29 Radmila Petkovi}-Popovi} i Vukoman [alipurovi}, nav. delo, 54.
30 Isto, 20.