Page 268 - Zbornik 27

Jevto Vu~kovi} UDK 373.3/.4 (497.11) "1855/1945"
Sjenica UDK 371.12-051 (497.11) "1855/1945"

OSNOVNE [KOLE U SJENI^KOM KRAJU U DRUGOJ
POLOVINI H£HIUHHVEKU

Prostor grada Sjenice i wene okoline, u razli~itim vremenskim
razdobqima, razli~ito je imenovan kao administrativno-teritorijalna
jedinica. U Ra{ki, prvoj srpskoj dr`avi, ~inio je `upu, u doba turske vla-
davine imenovan je kao nahija, mudirluk i kaza, a od 1912. godine bio je srez
i op{tina.
Razvoj osnovnog {kolstva na ovom prostoru zavisio je od istorij-
skih, politi~kih, materijalnih, sociolo{kih i prosvetno-kulturnih pri-
lika kao i od op{te prosve}enosti i nivoa svesti stanovni{tva koje je `i-
velo na ovom prostoru. O organizovanijem razvoju {kolstva i brizi za
otvarawe {kola mo`e se govoriti od druge polovine pedesetih godina H£H
veka, odnosno od 1855. godine kada je otvorena prva osnovna {kola u selu
Dowe Lopi`e.
Po intenzitetu otvarawa osnovnih {kola, razdobqe do kraja HH ve-
ka mo`e se podeliti na nekoliko vremenskih perioda. Prvi period ~ini
vreme 1855–1912, drugi 1913–1918, tre}i 1919–1945. i ~etvrti period 1945–
–2000. godine. Po intenzitetu rada, redovnosti i organizacije nastave, mate-
rijalnim i drugim te{ko}ama, period od jednog i po veka sagledavamo kao
vreme neslobode (vreme turske vladavine do 1912), vreme austrijske okupacije
(vreme [vabe od 1915. do 1918), vreme nema~ko-italijanske okupacije od 1941.
do 1945. i vreme slobode, koje je trajalo izme|u ovih perioda i posle Drugog
svetskog rata. Svaki od ovih perioda osoben je po postojawu stvarnih pretpo-
stavki i mogu}nosti za otvarawe, organizaciju i rad osnovnih {kola.

RAZVOJ [KOLSTVA OD 1855. DO 1945. 1
Otvarawe, gradwa {kola, organizacija rada, te{ko}e i statusne promene
(1855–1912)

Ovaj period vremena bio je period ropstva pod Turcima i bio je naj-
te`i jer su otvarawe i rad {kola bili u uzro~no-posledi~noj vezi sa polo-

1 Jevto Vu~kovi}, Osnovne {kole u sjeni~kom kraju od 1945. do 2000. godine, Novopazarski
zbornik 25/2001, 279.