Page 228 - Zbornik 27

NZ27/2003 \UR\E BO[KOVI] KAO ISTRA@IVA^ CRKVENIH... 233

~ine poluobli~asti svodovi sa kupolom na pandantifima u sredi{tu.
Autori u svojoj daqoj arhitektonskoj analizi iznose i to da je prostrana
priprata sa dvema kupolama dozidana kasnije uz glavni deo crkve. Kule su
bile kvadratne osnove, sa jednostavnim ~etvorovodnim krovom i imale su
tri sprata. Severna kapela je posledwa dozidana uz glavni deo crkve, a we-
24
na osnova je bila u obliku upisanog krsta, isti~u autori.
Za zidawe je kori{}en kre~ni malter, opeka, lomqeni pritesan ka-
men, navode autori, akcentuju}i da su najstariji deo crkve gradili ve{ti
neimari. Opisuju}i zate~eno stawe, Bo{kovi} i ^anak-Medi}, bele`e da
nijedna vrata (sem vrata za ju`nu kulu) nisu cela i da je crkva bez poda i
opreme. Autori potom navode istra`iva~e koji su se bavili ovim objek-
tom, konstatuju}i da je zajedni~ko mi{qewe da je re~ o reprezentativnom
ostvarewu vizantijske arhitekture, {to je dovelo do toga da je crkva Sv.
Nikole nezaobilazna u kasnijim pregledima. Jedino nere{eno pitawe je
redosled gra|ewa crkava u Toplici.
Me|utim, arhitektura ove crkve je neobi~na pojava u onovremenoj
ra{koj arhitekturi, a nisu jasni ni poreklo ni smisao wenog arhitekton-
skog sklopa. Autori isti~u visoke arhitektonske vrednosti ove crkve i
smatraju da to ~ini ovu gra|evinu ravnom najboqim prestoni~kim sakral-
25
nim zdawima.
Za Bogorodi~inu crkvu u Toplici kod Kur{umlije (u narodu Sv.
Petka) smatra se da je zadu`bina Stefana Nemawe. Svi istra`iva~i su sa-
glasni da je ova gra|evina nastala u istom razdobqu kad i crkva Sv. Niko-
le od 1158. ili 1162–1168. godine. Crkva poti~e iz ranovizantijskog doba
(6. vek), a u Nemawino vreme je obnovqena i o woj se starala Nemawina `e-
na Ana, smatraju autori.
Bo{kovi} i ^anak-Medi} zatim prila`u arhitektonsku analizu
crkve. Crkva je trikonhosne osnove. Oltarski prostor ~ine apsida (spoqa
trostrana a iznutra polukru`na) i isto~ni travej, odvojen od naosa viso-
kom pregradom sa tri lu~na otvora. Potom, autori navode dimenzije i pro-
porcije u naosu i prila`u skice mogu}e osnovice i prostornog sklopa cr-
kve u Nemawino doba. Prvobitna priprata je bila {irokim vratima spo-
jena sa naosom. Autori zakqu~uju, prema rasporedu otvora, da se kod ove
crkve kupolni deo veoma isticao, zbog toga {to je bio dosta izdignut iz-
nad krovova krajwih traveja.
Najstariji deo gra|evine zidan je samo opekom, dok su temeqi zidani
kamenom, navode autori. Gorwi delovi crkve, prilikom obnove, izra|eni
su od lomqenog, malo pritesanog kamena, izme|u wih su redovi opeke i cr-
venkastog maltera. Me|utim, za dozidanu pripratu su kori{}eni blokovi

24 Isto, 18–21.
25 Isto, 28.