Page 224 - Zbornik 27

NZ27/2003 \UR\E BO[KOVI] KAO ISTRA@IVA^ CRKVENIH... 229

12
U monografiji »@i~a« publikovanoj u saradwi s Milanom Ka{a-
ninom (istorija) i Pavlom Mijovi}em (slikarstvo), \ur|e Bo{kovi} je
napisao poglavqe o arhitekturi, podeliv{i ga na vi{e celina. U segmentu
»Mesto i polo`aj manastira« Bo{kovi} ga akcentuje kao zna~ajnu ta~ku
transbalkanskih saobra}ajnica. »Manastirski kompleks« je slede}i seg-
ment u kojem autor konstatuje da su od nekada{we velike manastirske celi-
ne sa~uvane samo velika crkva Vaznesewa — Sv. spasa i mala crkva Sv. Pe-
tra i Pavla, a da su sve ostale zgrade novijeg porekla (Veliki vladi~anski
konak, kapela Sv. Save i prate}i objekti iz 1935–38. godine), dok su upola u
ru{evinama sa~uvani ostaci konaka i trpezarije (H£H) i deo ogradnog ma-
13
nastirskog zida. Iz spisa Domentijanovih i biografije arhiepiskopa
Danila ££ dostupni su podaci o druga~ijem izgledu manastira (saborna tr-
pezarija, konaci sa }elijama za kalu|ere i dr.) pa autor pretpostavqa da je
vrlo mogu}e da je manastir bio utvr|en. Navode}i zapise Danilovog nasta-
vqa~a o obnovi crkve i kule, Bo{kovi} smatra da nije re~ o kuli koja ~ini
sastavni deo hrama, ve} o nekom drugom objektu. To ga navodi na pretpo-
stavku da je u @i~i postojala jedna kula iznad ulazne kapije kao i u Stude-
14
nici, \ur|evim Stupovima, Bawskoj i De~anima.
Crkva Vaznesewa je slede}e poglavqe monografije u okviru kojeg Bo-
{kovi} ovaj objekat ocewuje kao najzna~ajniji u ~itavom kompleksu. On
smatra da nikako ne treba insistirati samo na funkciji wene religiozne
prirode, ve} i na tome da su u hramu vr{eni i obredi dr`avno-pravnog ka-
raktera, veliki sabori, kao i da je crkva podignuta sa namerom da u woj bu-
du sahraweni ktitori Stefan Prvoven~ani i arhiepiskop Sava. Bo{ko-
vi} zakqu~uje da su ove dve objediwene funkcije uslovile kako wenu veli-
15
~inu, tako i oblikovawe, zakqu~uje Bo{kovi}.
Crkva Vaznesewa je sazidana od elemenata sukcesivno podizanih i
prizi|ivanih jedan uz drugi, smatra autor i navodi da su hram i narteks
prvobitno bili odvojeni punim zidom, dok je kasnije narteks, posle podi-
zawa priprate ostao bez osvetqewa, pa je zid izme|u hrama i priprate
uklowen. Hram je imao samo tri traveja, a iznad sredweg na pandantifima
bila je podignuta kupola ~iji je tambur iznutra cilindri~an, a spoqa ok-
togonalan. U nastavku izlagawa, Bo{kovi} je napomenuo da su kasnije, ka-
da je ikonostas trebalo zameniti vi{im, pilastri zase~eni i da je na taj
na~in oslabqena potkupolna konstrukcija. Sve to je izvr{eno najkasnije
do po~etka H£¤ veka, a ranije je vi|eno na crkvi Sv. Nikole kod Kur{umli-
je, \ur|evim Stupovima, Studenici, ukazuje autor. Me|utim u arhitekturi

12 M. Ka{anin, P. Mijovi}, \. Bo{kovi}, @i~a, Beograd 1969, 53–103.
13 Isto, 56.
14 Isto, 57.
15 Isto, 58.