Page 229 - Zbornik 27

234 Evgenija Blanu{a NZ27/2003

pe{~ara i po koji komad sedre. Autori nagla{avaju da nema gotovo nika-
kvih podataka o prvobitnim ni potowim prozorima i vratima na objektu,
osim podataka o zapadnom ulazu u pripratu i doweg dela prozora iznad
sredweg prolaza oltarske pregrade.
Zatim autori iznose pregled ranijih izu~avawa i izvesne nedoumice
u pogledu hronologije i identifikacije objekta, zakqu~uju}i da je crkva
Bogorodice prema{ila ne samo visinom kupolu Sv. Nikole u Toplici, ve}
se razlikuje i u razmerama. Ta okolnost ih je u~vrstila u mi{qewu da je
Nemawa prvo sagradio glavni deo crkve Sv. Nikola u Toplici, pa je tek
26
onda obnovio stari trikonhos. Ru{evine crkve Sv. \or|a — \ur|evi
Stupovi, deo su manastirskog kompleksa koji se sastojao od trpezarije,
stambenih, ekonomskih zgrada i drugih zdawa, {to je utvr|eno arheolo-
{kim ispitivawima. Manastir je bio podignut u sredi{tu srpske sredwe-
vekovne dr`ave (nadomak Rasa), a wegov osniva~ je Stefan Nemawa, navode
autori. Tako|e navode svedo~ewa Stefana Prvoven~anog da je Stefan Ne-
mawa zapo~eo zidawe \ur|evih Stupova 1166. ili 1167. godine a crkva je
zavr{ena u razmaku od sredine 1170. do sredine 1171. godine. Ovaj mana-
stir se pomiwe od tada u svim va`nim istorijskim izvorima, u`ivaju}i
veliki ugled me|u crkvenim velikodostojnicima, a tome u prilog govori
~iwenica da je tu sahrawen ~lan dinastije Nemawi}a, Kraq Dragutin.
Kraq Dragutin se smatra drugim ktitorom ove crkve, za ~ije vreme
su preduzeti obimni radovi: podignute su profane zgrade, dotada{wa ula-
zna kula pretvorena je u kapelu itd. Potom autori navode istorijske pri-
like i wihov uticaj na manastirski `ivot, navode}i razmere o{te}ewa
koja su dovela do toga da je manastir gotovo potpuno poru{en.
Pristupaju}i arhitektonskoj analizi autori bele`e da je crkva Sv.
\or|a jednobrodna gra|evina ~iji je brod podeqen na tri dela. Nad sred-
wim travejem ima kupolu a sa svake strane po jedno predvorje, {to autori
27
isti~u kao novinu u ra{kom graditeqstvu. Tako|e akcentuju i kule izgra-
|ene uz zapadni travej, umesto uz pripratu {to odstupa od sheme crkve Sv.
Nikole u Toplici. Pri ovom istra`ivawu, uz preostale delove gra|evine,
autori su obilato koristili ranije Bo{kovi}eve tehni~ke snimke, {to je
omogu}ilo da utvrde oblik celog oltarskog prostora koji se sastoji od tri
traveja i tri apside (spoqa vi{estrane a iznutra polukru`ne). Od gorwe
konstrukcije oltarskog prostora ni{ta nije ostalo, bele`e autori, ali ih
to nije spre~ilo da prepoznaju prostorni sklop kakav ima Bogorodi~ina
crkva u Studenici. Autori tako|e bele`e da je ulogu naosa imao potkupol-
ni deo, a da je sa`eta osnova hrama posledica prostornih uslova u manasti-
ru. Kupolni deo je pravougaone osnove i u sva ~etiri ugla ima oja~awa na

26 Isto, 47–48.
27 Isto, 57–60.