Page 231 - Zbornik 27

236 Evgenija Blanu{a NZ27/2003

Potom iznose podatke o crkvenoj istoriji i ugledu koji je Studenica u`i-
vala. Navode istorijska kretawa i doga|aje koji su uticali na izgled mana-
stira, kao i o{te}ewa prilikom raznih nepogoda (poplave, zemqotres
1629. godine), kao i radove koji su usled toga preduzimani. Autori potom
izvode detaqnu arhitektonsku analizu. Bogorodi~ina crkva je jednobrod-
na gra|evina uz ~iji glavni deo stoje bo~na predvorja a uz eksonarteks ka-
pele. Oltarski prostor ~ine tri oltarske spoqa i iznutra polukru`ne ap-
side i tri uzdu`na isto~na traveja. Naos je podeqen pilastrima na dva de-
la. Kupolni deo je podeqen na tri pojasa. Zapadni travej je pravougaone
osnove i prostraniji je od istih odeqewa u ranijim Nemawinim zadu`bi-
nama, nagla{avaju autori. Priprata je zami{qena kao zapadni travej, s
tim {to je na zapadnom delu priprate rasko{an kameni portal, dok je na
isto~nom ne{to jednostavniji. Eksonarteks (Radoslavqeva priprata) je
jednobrodno zdawe pravougaone osnove, podeqeno pilastrima na dva dela,
29
navode autori.
Opisuju}i glavni deo crkve, autori smatraju da je osnovno obele`je
spoqa{wosti Bogorodi~ine crkve izdu`eno telo (pokriveno dvoslivnim
krovom) koje je u sredi{tu prese~eno nagla{enim kupolnim delom. Krovo-
vi (ome|eni uzdignutim kalkanima) i drugostepena plastika koncipovani
su u romani~kom duhu, dok je kupola oblikovana u vizantijskom stilu, ak-
centuju autori. Tako|e nagla{avaju da je kupolni deo vi{e istaknut nego
kod drugih Nemawinih zadu`bina, {to je postignuto {irinom postoqa
nepromewenom do zavr{nog venca. Kupola je dvanaestostrana i isti~e se
kako svojom monumentalno{}u tako i fasadama od kojih su kompoziciono
najslo`enije isto~na i zapadna. Polihromijom fasada su nagla{eni izve-
sni ukrasni delovi, bele`e autori. Bo{kovi} i ^anak-Medi} hronolo{ki
bele`e dogra|ivawa i intervencije na hramu, veruju}i da je bilo dve ili
tri etape poznijeg dogra|ivawa i navode kasnije restauracije i wihove re-
zultate. Autori konstatuju da je na znala~ki na~iwenim temeqima preci-
zno obele`ena osnova i zanatski dobro izvedena gorwa konstrukcija. Pri
gra|ewu su kori{}eni rado~elski mermer, sedra i opeka. Potom prila`u
kra}e analize portala, prozora, podova, oltarskih pregrada, sarkofaga,
reqefa na Radoslavqevoj priprati itd. Autori isti~u da je Studenica pr-
va u rangu me|u srpskim manastirima a Bogorodi~ina crkva najpo{tova-
nija srpska bogomoqa, zbog ~ega je rano postala predmet prou~avawa. Za-
tim navode istra`iva~e koji su posvetili pa`wu ovom hramu koji je postao
kqu~an u izu~avawu balkanskog i vizantijskog graditeqstva. Autori sma-
traju da je neosporno da je prostorni sklop Bogorodi~inog hrama proiza-
{ao iz crkve Sv. Nikola u Toplici, ali da su u wemu sjediwene izvesne
osobenosti i crkve Sv. \or|a u Rasu (bo~na predvorja, prostrana pripra-

29 Isto, 87–94.