Page 223 - Zbornik 27

228 Evgenija Blanu{a NZ27/2003

Bogorodice«. Prikazi su sa`eti, sa osnovnim istorijskim podacima, kra-
}om arhitektonskom analizom uz nabrajawe materijala i tehni~ke podatke
o tome kako su objekti gra|eni.
U poglavqu o poreklu i izvorima, Bo{kovi} iznosi istoriografske
podatke o ktitoru Stefanu De~anskom i protomajstoru fra Viti, prila-
`u}i obja{wewe blagonaklonog stava ktitora prema katoli~kom neima -
10
ru. De~anski je osigurao pravoslavni karakter svoje zadu`bine time {to
je nadgledawe zidawa hrama poverio Danilu ££. Autor isti~e da je crkva
podignuta u vreme kada je srpsko-vizantijska, povardarska {kola bila u
usponu, uz zakqu~ak da gra|evina ne pripada u potpunosti ra{koj {koli.
Prila`u}i biografije Danila ££ i fra Vite, Bo{kovi} ocewuje da su po-
hvale biografa Danila ££ bile preterane, a da o radu fra Vite na De~anima
ima daleko mawe podataka, smatraju}i mogu}im wegovo u~e{}e (uz ostale
Primorce) na izgradwi Bawske, gde je stekao ume}e i iskustvo.
Crkva manastira De~ani ne mo`e se svrstati ni u jednu grupu spome-
nika srpske sredwevekovne arhitekture jer je potpuno izdvojena od svega
{to je dotle, a i kasnije ura|eno u srpskoj arhitekturi, nagla{ava Bo{ko-
vi}. Wenu posebnost on nalazi u tome {to je crkva iznutra petobrodna a
spoqa trobrodna, isti~u}i da je prvi put u srpskoj sredwevekovnoj arhi-
tekturi primewen ovakav na~in gradwe. Monografija »Manastir De~ani«
je Bo{kovi}eva prva i ujedno najobimnija kwiga. Uo~qivo je da je autor du-
go i temeqito analizirao sakupqenu gra|u pre nego {to se upustio u pisa-
we. U prilog tome govore mnogobrojni podaci kojima delo obiluje a koje
autor nikako nije `eleo da ostavi nedore~enim ili da ih nekim slu~ajem ne
pomene u tekstu. Monografija je pisana u nau~noj formi uz izvesna stil-
ska odstupawa u kratkom uvodu i zakqu~ku, gde dominiraju wegova ose}a-
wa ushi}enosti i divqewa ovim monumentalnim hramom. Karakteristi-
ke gra|evine autor je uspeo da predstavi u svetlu pravog zna~aja ne samo za
srpsku, ve} i za evropsku sredwevekovnu arhitekturu, s pravom je svrsta-
vaju}i u spomenike svetske ba{tine. Ovo delo je od nesumwivog zna~aja za
izu~avawe istorije sredwevekovne arhitekture. Bogato podacima, razlo-
`no komponovano, metodolo{ki ~vrsto postavqeno, ve} vi{e od {est de-
cenija je podsticajno istra`iva~ima i tuma~ima arhitekture, pre svega
metodolo{kim pristupom i sveobuhvatno{}u, uz izbegavawe nepotreb-
nih digresija.
Godine 1951, u saradwi sa arh. Slobodanom Nenadovi}em, Bo{kovi}
je publikovao kra}u monografiju o arhitekturi crkve manastira Gradac.
Jezgrovitim analizama, potkrepqenim sa 35 ilustracija, podstakli su da-
11
qa istra`ivawa tog zna~ajnog ra{kog spomenika.

10 Isto, 115–122.
11 \. Bo{kovi} — S. Nenadovi}, Gradac, Beograd 1951.