Page 186 - Zbornik 27

NZ27/2003 MIGRACIONI POKRETI ... 189

68
bogatijih trgovaca, aga i begova, dok se nekolicina po~ela baviti trgovinom. Je-
dan od razloga za naseljavanje muhad`ira u tom kraju, kao i Sand`aku u cjelini,
svakako je bio i taj, pored etni~ke i jezi~ke srodnosti mjesnog stanovni{tva, da bu-
du bli`e Bosni, nadaju}i se da }e austrougarsko prisustvo u njoj biti privremenog
karaktera, i da }e BiH opet biti pod punim sultanovim suverenitetom.
Porta je nastojala da u Sand`aku zadr`i muhad`ire iz politi~kih i vojnih raz-
69
loga. Dr Ejup Mu{ovi} smatra da su u cjelini muhad`iri bili nepo`eljni u Sand`a-
ku i na Kosovu, jer su dolazili bez sredstava za `ivot i to u one krajeve koji su ba{
tada, u izmijenjenim geopoliti~kim okolnostima, sa zamiranjem starih i otvara-
njem novih saobra}ajnih komunikacija, bili izlo`eni naglom i velikom siroma{e-
nju: »Na pustim ledinama kraj gradskih naselja muhad`iri su umirali od gladi i zi-
70
me«. Gradovi Polimlja, »nisu zapamtili lju}e sirotinje i ve}e nema{tine nego {to
su bili muad`eri. Bez hrane, ogreva i bez ikakve pomo}i od turske dr`ave, mnoge je
71
satirala glad i bole{tine«. Vlasti su ih jedino mogle kolonizirati, iako za to po-
godne zemlje nije bilo mnogo. Od koloniziranju su bili izuzeti vakufski posjedi.
Preostalo je da se naseljavaju po pa{njacima i utrinama. Takva posna, lo{a planin-
ska zemlja nije bila za obradu pa muhad`iri na njoj nisu mogli opstati, niti se oku}i-
72
ti. Muhad`iri iz Bosne su se naseljavali najvi{e u novovaro{kom i pribojskom, a
muhad`iri iz Hercegovine u prijepoljsko-pljevaljskom kraju. Najvi{e izbjeglica se
naselilo u Pljevaljskom srezu. Muhad`iri se naseljavaju u Brvenicu, Levere, Ko-
mine, Borova~u, Golo Brdo, Kova~, Potpe}e, O~evinu, [erbetovac, Drugli}e,
Manguru, Paljiku, Jele, Bukovac i u druga sela. Na posnoj i neplodnoj zemlji utrina
73
i pa{njaka, bez alata i stoke, te{ko su `ivjeli. Mnogi su odmah i{li dalje. Prijepolj-
ski kraj je bio naseljavan muhad`irima iz crnogorskih i hercegova~kih predjela,
posebno iz Nik{i}a, Gornjeg i Donjeg Kola{ina. U predjelu Babina nastala su mu-
had`irska naselja na [erbetovcu, Borova~i, Stocu. Muhad`iri koji su napravili svo-
je naselje na [erbetovcu, njih 20 porodica iz okoline Gacka, brzo su uspostavili
kontakte sa mje{tanima. Neki su muhad`iri obavljali pojedine zanatske usluge,
dok su drugi kupovali stoku. Muhad`iri su `ivjeli u te{kim uslovima jer je obradi-
74
vog zemlji{ta bilo malo pa su kr~ili okolne {ume. Srpska vlada je pravila 1909.

68 Upor. Novovaro{ki kraj kroz istoriju, Nova Varo{ 1991, 152; 184; V. Suboti}, Stari Vlah u
ustanku 1875–1878. godine. Karakteristike ustani~kih borbi, Simpozijum »Seoski dani Sretena
Vukosavljevi}a«, XVII, Prijepolje 1997, 316–317.
69 M. Lutovac, Etni~ke promene u oblastima Stare Ra{ke, Glas SANU, CCCVII, Beograd 1978, 221.
70 V. [alipurovi}, Raoni~ka buna, knj. II, Priboj 1970, 14.
71 V. [alipurovi}, Babinska buna kao klasni selja~ki pokret protiv feudalnog ~if~ijskog poretka,
Simpozijum »Seoski dani Sretena Vukosavljevi}a«, III, Prijepolje 1976, 294.
72 V. [alipurovi}, Raoni~ka buna, II, 14.
73 V. [alipurovi}, Ustanak u zapadnom delu Stare Srbije, 138–139.
74 M. Kosti}, Pregled bosanskohercegova~kih muhad`ira i njihovih prvaka po Kosovskom vilaje-
tu 1883. godine, Istorijski ~asopis, br. 1, Beograd 1948, 253; J. Bra{anac, Sela babinske povr{i
od bune 1875. do kona~nog oslobo|enja od Turaka 1912. godine, Simpozijum »Seoski dani
Sretena Vukosavljevi}a«, XVIII, Prijepolje 1998, 186.