Page 188 - Zbornik 27

NZ27/2003 MIGRACIONI POKRETI ... 191

Nakon 1878, a naro~ito Hercegova~kog ustanka 1882. formirana je i bo-
{nja~ka politi~ka emigracija u Istanbulu koja je poku{avala da uti~e na doga|aje u
BiH. Vode}e li~nosti su u po~etku bili pljevaljski muftija [emsekadi}, Ibrahim
Fehmi efendija \umi{i} te [ahinpa{i} iz Banjaluke. U to vrijeme djelovali su kao
visoki osmanski dr`avni funkcioneri Mehmed Ali-pa{a Rizvanbegovi}, Osman
Mahzar-pa{a ^engi}, Hamdi beg Resulbegovi}, Mehmed-beg Jaj~anin, a u samoj
sultanovoj sviti bili su kao silah{ori, me|u ostalim, Be}ir-aga Bihorac, Omer-aga
Plava, Za}ir-aga Nik{i}, Emin-aga Travni~anin i drugi. Docnije se ovoj emigraciji
priklju~io i vo|a pokreta za vjersko-prosvjetnu autonomiju Ali Fehmi ef. D`abi}.
Vremenom su ovi emigranti osnovali i svoj klub koji je imao oko 500 ~lanova.
Predsjednik kluba je bio Ali [efket ef. Ali~ehi}-Junuzefendi}, porijeklom iz Trav-
nika. Ovaj klub je naro~ito aktivnost pokazao u doba aneksione krize, organizira-
80
ju}i masovne mitinge i sastavljaju}i dva memoranduma protiv aneksije.
U sprovo|enju srpske politike prema BiH u toku posljednje decenije XIX
stolje}a stanovito mjesto je imala i bosanskohercegova~ka emigracija koja se nala-
zila u Beogradu u kojoj je pored Srba, bio i manji broj Bo{njaka prosrpske orijenta-
cije. Srbijanska {tampa se zalagala za {to u`u saradnju pravoslavnih i muslimana u
81
BiH u cilju ostvarenja srpskih nacionalnih ciljeva. Jedna od omiljenijih tema u
uredni{tvu beogradskih listova bila je ujedinjenje pravoslavnih i muslimana protiv
82
Austro-Ugarske. Emigrantima iz BiH, posebice muslimanima, posve}uje se pa-
`nja i daje moralno-politi~ka podr{ka. Iz Beograda se u BiH {alju brojne, raznovr-
sne publikacije namijenjene {irenju srpske nacionalno-politi~ke ideologije me|u
83
muslimanima. Probleme u odnosima izme|u Srbije i Austro-Ugarske predsta-
vljala je i ~injenica da je srpska vlada prihvatila ovu emigraciju da bi »pomo}u nje
dr`ala otvoreno pitanje okupiranih pokrajina«. Krajem 1889. u Beogradu je osno-
van odbor bosanskih emigranata, koji su nazivali i »bosanska vlada«, ~iji je zada-
tak bio organiziranje agitacije u BiH protiv austro-ugarske uprave. Rad odbora
pratila je i pomagala srpska vlada, a njegove sastanke su ~esto posje}ivali urednici
84
»Odjeka« i »Velike Srbije«. Srpska vlada je preko bosanskohercegova~ke emi-
gracije te`ila pribli`avanju bo{nja~kog politi~kog pokreta u BiH sa srpskim. Time
bi se formirao jedan {iri i masovniji pokret za realiziranje njenog glavnog cilja:
pro{irenje srpske dr`ave preko Drine. U tom smislu uspostavljane su i veze bo-
{nja~ke emigracije u Srbiji sa bo{nja~kom emigracijom u Istanbulu. 85

80 Op{ir. M. Had`ijahi}, Politi~ko djelovanje bosanske emigracije u Turskoj, »Na{ svijet«, Saraje-
vo oktobar i novembar 1966.
81 Upor. M. Ekme~i}, Ustanak u Hercegovini 1882. i istorijske pouke, Prilozi, br. 19, Sarajevo
1982, 19.
82 S. Jovanovi}, Vlada Aleksandra Obrenovi}a, dio I, u: Sabrana dela, knj. 6, Beograd 1990, 85.
83 M. Rizvi}, Bosansko-muslimanska knji`evnost u doba preporoda 1887–1918, Sarajevo 1990, 151.
84 T. Kralja~i}, Stav srpske vlade, 136.
85 H. Kamberovi}, Srbija i Bosna i Hercegovina 1878–1914. godine,u: Bosna i svijet, Sarajevo
1996, 150.