Page 87 - NP Zbornik 46_DRUGO REVIDIRANO IZDANJE

Novopazarski zbornik, 46/2023, str. 55-102 87

Grol, vođa srpske Demokratske stranke i Ivan Šubašić, predstavnik Hrvatske
seljačke stranke. Neki srpski građanski političari smatrali su da je za Srbiju
neprihvatljivo federalno uređenje države, u kome bi ona bila lišena BiH, Crne
Gore i Makedonije (Marković: 193). Grol je zbog neslaganja s politikom vlade,
podnio ostavku u augustu iste godine. On i demokrati su bili spremni da priznaju
za federalne jedinice Hrvatsku i Sloveniju, ali ne, bar u istoj mjeri, Makedoniju i
Crnu Goru. Imali su rezerve i prema stvaranju autonomnih pokrajina i federalne
jedinice Bosne i Hercegovine (Petranović: 151-153; Pavlović: 90-91; Bojić 2000:
190; Šutović 2016: 228). Plenum AVNOJ-a je u augustu 1945. donio rezoluciju na
osnovu koje je nastavio s radom kao Privremena narodna skupština Demokratske
Federativne Jugoslavije. Deklaracijom Ustavotvorne skupštine od 29. novembra
1945. država je dobila ime Federativna Narodna Republika Jugoslavija (FNRJ).
Jugoslavenska država („federacija ravnoteže”) nastala je prema modelu sovjetskog
ustava iz 1936. godine. Formirana je kao „kontrateža ekscesima mikro i makro
nacionalizama” (Bogetić 1999: 41-43; Pavlović 2014: 23-25; Kuljić 1997: 149).
Kao antiustavni akt označeno je svako širenje nacionalne i vjerske mržnje.
Teritorijalno organiziranje KPJ u predratnom i ratnom periodu imalo je i uticaja
na obrazovanje federalnih jedinica. Unutrašnje granice su bile, prema M. Đilasu,
80
„plod dugotrajnog iskustva Komunističke partije”. Odluke o tim granicama
81
donijete su „lako”, navodi Đilas (1992), mada je bilo razlika u mišljenjima (Flere
2021: 504). Prema Ustavu FNRJ iz 1946. razgraničenje između republika bilo je u
nadležnosti Savezne skupštine. Ona, ipak, o tim pitanjima nije odlučivala. Takav
pristup bio je na liniji ideološkog shvatanja da su međurepubličke granice „manje-
više” neformalne linije. U ustavima donijetim 1946–1947. svaka republika je, na
82

80 Cjelokupna fizionomija jugoslavenske federacije, podsjeća Branko Petranović,
proističe iz koncepcije teritorijalnog sastava KPJ prije 1941. i „taj proces je nastavljen u
samom ratu” – vidi: Istorijski zbornik, br. 9, Banjaluka 1988, 174.
81 http://www.yugopapir.com/2016/04/milovan-ilas-u-jugoslaviji-se-u-stvari.html.
Milovan Đilas je govorio o tim granicama: „Pre svega, kod nas su međurepubličke
granice imale veoma malu, skoro nikakvu ulogu. Više smo ih uzimali kao jednu
administrativnu formu, da bi se zadovoljile, takoreći, nacionalne predrasude, ili nekakva
nasleđena nacionalna shvatanja dokle ide granica” – vidi: M. Đorgović, Đilas, vernik i
jeretik, Beograd 1989, 115; „Politika”, Beograd 6. septembar 1992; upor. E. B. Vahtel,
Stvaranje nacije, razaranje nacije, Beograd 2001, 160, nap. 8.
82 „Službeni list FNRJ” br. 10/1945; D. Dimitrijević, Državne granice nakon sukcesije
SFR Jugoslavije, 170. Granice je 24. februara 1945. prvi put sistematski naznačio Mile
Peruničić, sekretar Predsjedništva AVNOJ-a, u govoru na Predsjedništvu AVNOJ-a.
Bile su neprecizno zacrtane s nizom područja čija je pripadnost bila nejasna. Zato su
i mijenjane sve do 1956. na više mjesta – opšir. P. Bagarić, Hrvatske granice nakon
Drugoga svjetskog rata 1945–1956, Hrvatska revija, br. 3, Zagreb 2017, 17-28. Bogdan