Page 88 - NP Zbornik 46_DRUGO REVIDIRANO IZDANJE

88 Safet Bandžović, Sandžak i konstituisanje avnojske Jugoslavije...

istovjetan način, nabrajanjem srezova ili drugih jedinica u svom sastavu označila
svoju teritoriju i granice (Zečević: 178-179; Šuković 2002: 182).
Vezivno tkivo obnovljene jugoslavenske države bilo je političko: partija i
armija. Nova vlast, uz „znatna krivudanja”, nije uspjela nakon 1945. riješiti u
potpunosti nacionalno pitanje u Jugoslaviji, ali je preuređenjem zemlje na
federativnoj osnovi, omogućila prihvatljivija i prosperitetnija rješenja za taj
multietnički prostor. Njeno funkcioniranje bilo je ideološki ograničeno, uvjetovano
vlašću KPJ, organizirane na principu „demokratskog centralizma”. Poratni,
83
prvobitno konspirativni rad KPJ imao je posljedica i na rad organa vlasti. Iz prvih
godina nakon rata nema cjelovitih dokumenata o radu najviših partijskih i državnih
organa, izuzev donekle Skupštine. Brojni dokumenti i zapisnici ne postoje ili su
šifrirani, skraćeni, znani i razumljivi samo onima koji su u njima učestvovali
(Zečević i Lekić 1991: 19-21). „Druga Jugoslavija je za istoriografiju nepoznata
zemlja” zaključio je 1994. Branko Petranović (Petranović: 78-79). Uspostavljena
na federativnim principima, svoj život je započela kao strogo centralizirana
država. Monistička priroda komunističke doktrine činila je jugoslavenski
federalizam, u znatnoj mjeri, fiktivnim (Petranović 1988: 225; Perović 2003: 10;
Rudolf i Čobanov 2009: 304). Kakva će biti „srpska”, „hrvatska”, „slovenačka”,
„makedonska”, „crnogorska” i „bosanskohercegovačka” politika određivao je, u
prve dvije decenije nakon rata – vremenu „centralističkog federalizma”, državno-
partijski vrh Jugoslavije, a ne politička rukovodstva tih republika (Bilandžić: 53).
Marksističko-lenjinistička tradicija je, po prirodi, nepovjerljiva prema federalizmu,
zato što je on uključivao odvajanje vlasti, za razliku od komunističke doktrine koja
je naglašavala jedinstvo vlasti pod rukovodstvom komunističke partije (Binns
1990: 47). Osvojivši vlast u ratu, komunisti su, bar što se tiče ratne generacije,
težili da se međunacionalni sporovi i sukobi više ne ponove (Perović 2000: 65).
84

Lekić prosuđuje da su granice federalnih jedinica „na nelegalan način utvrđene u uskom
krugu najvećih partijskih i državnih rukovodilaca uz presudan uticaj Josipa Broza, koji,
kada se radilo o rešavanju važnijih partijskih i državnih pitanja nikada to nije prepuštao
drugima ili mimo svoje kontrole i uticaja” – vidi: B. Lekić, Administrativne granice u
Jugoslaviji posle Drugog svetskog rata, Istorija 20. veka, br. 1-2, Beograd 1992, 146.
83 „Prvo dosledno federalno uređenje Jugoslavija je, što je paradoksalno, dobila u trenutku
u kome je bila najunitarističkija u celokupnoj svojoj istoriji. To nije bio unitarizam neke
nacije, nego partije” – prema: Z. Đinđić, Jugoslavija kao nedovršena država, Beograd
2010, 30.
84 Raspad jugoslavenske države početkom posljednje decenije XX stoljeća aktuelizirao
je dugi niz pitanja o razlozima njenog nastanka, javnim i prikrivenim motivima njenih
pobornika, „opravdanosti i neopravdanosti postojanja, dobicima i gubicima naroda koji
su je činili, odgovornosti i neodgovornosti političkih i umetničkih elita”. Pred naučnicima