Page 47 - NP Zbornik 46_DRUGO REVIDIRANO IZDANJE

Novopazarski zbornik, 46/2023, str. 37-54 47

skih kultura posebno na prostoru Levanta uvode novi motiv koji služi pripitomlja-
vanju prostora, kontrolisanju društvene realnosti (Baltić 2013: 25).
Više je mogućih značenja figurina i fragmenta žrtvenika, koji je uz njih pred-
met ovog rada. Nije nam svakako namjera da ih do kraja protumačimo i pred-
stavimo kao jedino moguće, prvo što nemamo ni približno dovoljno podataka
o predmetima u njihovom prirodnom habitatu. Drugi razlog je što iako bismo i
imali podatke dobijene istraživanjem, opet ne bismo razjasnili funkciju i simboli-
ku figuralne plastike, jer tumačenje najčešće zavisi od referentnog sistema u kom
posmatramo predmet.
Prva trijaža koju smo izvršili odvojivši ova četiri predmeta, tri figurine koji-
ma je priključen žrtvenik, od ostalog materijala, u mnogome nam govori o tome
kako želimo da posmatramo figurine: kao predmete čije je značenje vezano za
simbole, kult i sakralnu sferu života pojedinca u neolitu i zajednice u cjelini.
Tu se naravno ne radi o odveć pojednostavljenom i banalizovanom tumačenju,
koje svakom predmetu kome se ne vidi direktna utilitarna funkcija daje sakralni
karakter. Naime, antropomorfne neolitske figurine mogu imati pojedinačno ili
skupno potpuno ovozemaljsko i jednostavno značenje, ali ritual, odnosno praksa
u kojoj kao takvi učestvuju, daju sakralni karakter figurini. Primjer za to mogu
biti hipotetička obredna spaljivanja kuća i figurina u njima, koje onda mogu pred-
stavljati žrtvu.
Drugo, najčešće tumačenje figuralne neolitske umjetnosti, pa i ovih naših
figurina, jeste prikaz boginje Velike majke, Magna mater. Ovo tumačenje vezuje
se za plodnost i prikazivanje žene, kao njenog simbol. Ovo tumačenje smješta
figurine u prostor ritualne prakse, duhovnog života i religijskih uvjerenja (Bejli
2005: 12). Plodnost je izuzetno važna u prvim zajednicama proizvođača hrane,
tako da se može uslovno uzeti za logično objašnjenje figuralne plastike starijeg
neolita, pa i ranijih faza mlađeg neolita na Balkanu, kao što je vinčanska kultura.
Tada još uvijek imamo jasno predstavljene rodne karakteristike žene, i u našem
slučaju to se može primijetiti na figurinama 1 i 2. Ono što u ovom slučaju posebno
utiče na ovakav pristup je i činjenica da su u pitanju mitska bića, žene s ovnuj-
skim rogovima (o glavi ne možemo govoriti), što svakako upućuje da je u pitanju
sakralni karakter predmeta. Slične primjere nalazimo u vinčanskim naseljima u
južnom dijelu Srbije, gdje figurine imaju rogove, najčešće bika, međutim ima i
potpuno uvijenih kao ovnujskih. Razlika je što su te figurine po pravilu muškog
roda, sa jasno naglašenim plastičnim prikazima muških polnih organa (Vuković
2014: 252­253). Ako su u tom slučaju predstavljali snagu, postavlja se pitanje da
li snaga referira muškost, kao što bi se moglo reći za rogove, a plodnost ženu, ili
jasno naglašeni seksualni simboli jasno ukazuju na ženu kojoj je bez obzira na to
pridodat epitet snage preko predstave ovnujskih rogova.