Page 42 - NP Zbornik 46_DRUGO REVIDIRANO IZDANJE

42 Mustafa Baltić, Neolitske figurine iz zbirke muzeja “Ras”...

U pitanju je fragment figurine: preciznije samo glava i dio vrata. Glava je
skoro shematizovana, jednostavna i skoro trougaone forme. Nema predstava očiju
niti bilo kog drugog dijela glave. Za razliku od prve dvije, nemamo prikaz ov-
nujskih rogova, niti bilo čega sličnog. U osnovi je braon crvenkasta, s tragovima
bojenja, vjerovatno okerom.
Dimenzije glave su 46 sa 33 mm, dok je vrat gotovo valjkast dimenzija 25 sa
21 mm.

Fragment žrtvenika
Fragment žrtvenika odabran je da bude obrađen u ovom radu, iako morfo-
loški nema nikakve veze s figurinama: njegova upotrebna i značenjska funkcija
predstavlja dio alata kojim se tumači jedna strana figuralne plastike u neolitskim
zajednicama. Konkretni fragment žrtvenika koji se tretira u ovom radu sastoji
se od jedne stope i dijela tijela posude s obodom. Visina predmeta od stope do
oboda je 94 mm, dok je širina stope 34 mm. Žrtvenik je izrađen od solidno pre-
čišćene gline, pečen uz prisustvo kiseonika, pa dominira tamna do crna boja,
sa mogućim tragovima crvenkastog pigmenta (Baltić 2023: DMR). Ukrašen je
kosim paralelnim linijskim urezima na spoljašnoj strani stope, dok su po tijelu
žrtvenika urezi romboidne forme. Tijelo i stopa su odvojeni i oivičeni duplim
bordurama.
Kada se artefakt nađe van konteksta, njegovo kulturno definisanje svakako
u određenoj mjeri predstavlja problem. Ukoliko su u pitanju predmeti kao što su
figurine, kao jedna od najreprezentativnijih karakteristika neolitskih zajednica,
onda je i pitanje konteksta, za razliku od utilitarnih predmeta, manje bitno.
Figuralna umjetnost kao jedan fenomen neolita ustvari predstavlja svojevrsni
dokaz neolitizacije kao dugotrajnog procesa, koji je trajao na različitim teritorija-
ma, bilo odvojenim ili povezanim zajednicama, nekoliko milenijuma, da bi kao i
svaka druga forma materijalne kulture oslikavao društvo koje ga je kreiralo.
Po karakteristikama koje imaju figurine koje su predmet ovoga rada, jasno
je da pripadaju vinčanskoj kulturi. Tu se prije svega izdvajaju karateristične tro-
uglasto poligonalne glave, uz potpuno odsustvo individualnosti, modelovani nos,
koji postoji kod sve tri figurine, naglašena modelovana bedra i kukovi. Gluteus i
bedra su kod figurine 1, gdje su očuvani, modelovani manje oblo, gdje je fokus na
odnosu pojasa i bedara, što nesumnjivo predstavlja razliku od starčevačke. Ruke
su predstavljene kao patrljci (figurina 1 i 2), dok su dojke sasvim simbolično izve-
dene plastičnim glinenim priljepcima. Što se treće figurine tiče, trouglasta forma
bez detalja također je određuje kao vinčansku.
Kada govorimo o hronološkom kontekstu figurina, nezahvalno je govoriti
kada imamo samo tri primjera od kojih je samo jedan skoro u potpunosti saču-