Page 45 - NP Zbornik 46_DRUGO REVIDIRANO IZDANJE

Novopazarski zbornik, 46/2023, str. 37-54 45

Broj, dimenzije i forme objekata nisu poznate, niti u ovoj fazi mogu biti,
kao ni to da li ih ima više uopšte, te da li je u pitanju stalno naselje ili svojevrsni
refugij.
Ono što se na samom terenu može ustanoviti je da je u pitanju riječna terasa,
koja je u odnosu na neolit sigurno dosta promijenila oblik, da postoji dovoljno
ravnice i prostora koji je sakriven okolnim planinama, čime je zaštićen od nepo-
voljnih klimatskih uticaja. Istovremeno, dolinama rijeka Tušimlje, Raške, Ibra i
dalje mogu biti povezani s drugim naseljima iste kulture.
Svjesno govorimo o pretpostavljenom naselju jer postoje uslovi da se ono
moglo razviti iako nemamo dokaza osim za tri rovom oštećena objekta da ih je
bilo i više. Naravno, naselje mogu činiti i ta tri objekta na spomenutoj riječnoj
terasi, samo što ne možemo utvrditi karakter, u smislustalnog ili privremenog
boravka ljudi na tom prostoru. Jedna od osnovnih karakteristika balkanskih neo­
litskih zajednica, upravo je preuređenje prostora kako bi nastalo stalno naselje
(Bejli 2005: 25). Jedna pojava kojom smo se bavili i već je spomenuli u radu, mo-
gla bi ukazati na duže trajanje naselja, pa i njegovu višeslojnost. Radi se naime o
tome da je figurina 3 tipološki potpuno drugačija od ostale dvije te da je iz mlađe
faze iste kulture.

Figurine, pretpostavljeno naselje i neolit novopazarskog kraja

Pretpostavljeno naselje, ako ga je bilo u neolitu, na lokalitetu gdje su pro-
nađene figurine, kao što je već rečeno, riječnim dolinama nije bilo izolovano od
potencijalnih drugih neolitskih zajednica.
Odnosi sa ostalim zajednicama i naseljima mogu biti uslovljeni veličinom
naselja, potrebom da se uspostave odnosi, geografskim, ekološkim i klimatskim
faktorima. Za nastanak komunikacije među zajednicama, kao i samog kretanja,
od suštinskog je značaja nedostatak nekog resursa u zajednici. Mnoge od ovih
faktora, na osnovu materijala koji je pronađen van svog prirodnog okruženja, ne
možemo dokučiti.
Figurine kojima se bavimo u ovom radu, posebno starije, stilski i tipološki ne
razlikuju se mnogo od istovremene starije vinčanske figuralne plastike centralno-
ga Balkana (Madas 1996: 282; Bogdanović 2006: 180; Tasić 2008). Bez obzira na
to što za razliku od svakodnevne upotrebne keramike figuralna plastika ima više
regionalnih posebnosti, određene konstante daju se prepoznati. To nas upućuje na
zaključak da stanovnici pretpostavljenog naselja nisu bili izolovana grupa i da su
tu mogli doći riječnim dolinama iz drugog, većeg naselja.
Na koju god teoriju o nastanku vinčanske kulture se oslonili, bilo da se radi o
importu iz Anadolije, što je skoro opšte prihvaćena teorija, ili da se pretpostavi da