Page 43 - NP Zbornik 46_DRUGO REVIDIRANO IZDANJE

Novopazarski zbornik, 46/2023, str. 37-54 43

van. Stilski elementi, odnos prema individualnim karakteristikama, odnos pre-
ma rodnim determinantama, sama forma figurine te njene tipološke karakteri-
stike, u ovom konkretnom slučaju ukazuju na dva tipološki i hronološki različita
skupa. Figurine 1 i 2 su jedna grupa, a figurina 3 se od njih u svemu navedenom
razlikuje.
Figurine 1 i 2, a posebno figurina 1, gdje se to može jasno vidjeti, pripadaju
ranijoj fazi razvoja vinčanske kulture. Glava je modelovana tako da odražava
određenu individualnost, oči su kao predstavljene uglastim urezima, kao u naj-
ranijoj fazi vinčanske, i poznoj starčevačkoj (Tasić 1973: 22),a ovnujski rogovi i
generalna kentaurska forma, još uvijek ukazuju na individualnost.
Polne karakteristike, u vidu vulve, dojki i naglašenih bedara i gluteusa kao
seksualni atributi žene, jasno seovdje vide na figurini 1, pa dijelom i na figurini 2.
To je u suprotnosti s onim što u figuralnoj umjetnosti imamo na vrhuncu i poznom
periodu vinčanske kulture, kada su rodne determinante potpuno nevažne, tj. nisu
prikazane nikako (Petrović i Spasić 2009: 22). To je apsolutni antipod svemu što
na drugim mjestima i kulturama u neolitu imamo, gdje je figuralno predstavlja-
nje žene jedna od najvažnijih karakteristika neolitske figuralne umetnosti (Burić
2014: 46).
Ako posmatramo figurinu 1, a zbog istovrsnosti u onim dijelovima u kojima
je očuvana to važi i za figurinu 2. U pitanju je uspravna figura, još uvijek stupaste
osnove. To se vidi preko rješenja vrata, struka i nogu, što su karakteristike sta-
rije faze razvoja vinčanske figuralne umjetnosti (Tasić 2008: 144).Uslovno, zbog
činjenice da su pronalasci „slučajni” i nije im prethodilo istraživanje lokaliteta,
ali na osnovu stilskih karakteristika, možemo ih smjestiti u kraj 6. milenija prije
nove ere.
Figurina 3, od koje je sačuvana samo glava, ne pruža dovoljno informacija
koje bi pomogle datovanju. Ono što je primjetno jeste razlika u odnosu na dvije
prethodno spomenute figurine. Razlika se ogleda prije svega u apsolutnoj she-
matizaciji, gdje je glava potpuno trougaone forme, bez ikakve individualne ka-
rakteristike. U odnosu na figurine 1 i 2, a na osnovu razvoja figuralne plastike u
vinčanskoj kulturi (Ibidem.), figurina 3 je mlađa.
Fragment žrtvenika ukrašen paralelnim linijama plitko urezanim u glinu, sa
bordurama i romboidnim motivima, kao usamljeni predmet ne daje neku moguć-
nost za datovanje; međutim ukoliko primijetimo sličnost s keramikom s lokaliteta
Naprelje (Premović Aleksić 2014: 126) koje se nalazi u relativnoj blizini lokaliteta
na kom je pronađen fragment žrtvenika, može se pronaći izvjesna analogija u
načinu ukrašavanja.
Naprelje je, naime, hronološki određeno kao lokalitet iz kasne vinče, odno-
sno vinčansko pločnički tip (Garašanin 1969: 82).To se svakako ne može preslika-