Page 46 - NP Zbornik 46_DRUGO REVIDIRANO IZDANJE

46 Mustafa Baltić, Neolitske figurine iz zbirke muzeja “Ras”...

je autohtona kultura evoluirala iz nekih starijih, utilitarna materijalna kultura, a tu
prije svega mislimo na keramiku i arhitekturu, prilično je jednoobrazna, i ona je
dokaz opšte koherentnosti vinčanskih zajednica. Sa druge strane, antropomorfne
figurine pokazuju da kutura nije tako jednolika, da ima dosta regionalnih razlika,
te nas može upućivati na konkretne komunikacijske kanale manjih zajednica.
Ako se posmatra prostor Novog Pazara, onda su doline rijeka Tušimske, Ra-
ške, Jošanice i Ljudske, idealne za uspostavljanje direktne komunikacije s neolit-
skim naseljem u Naprelju, kao i s mogućim naseljem u Dojeviću. Oba ova naselja
su u potpunosti devastirana i gradnjom savremenih objekata i puta nestala su
(Vidosavljević 2014: 310) Tako su za sada, usljed nedostatka istraživanja, direktne
komunikacije neolitskih naselja u Novom Pazaru samo logička hipoteza. Ona je
doduše potkrijepljena blizinom samih lokaliteta (posebno iz Požežine i Naprelja),
ali i sličnostima u dekorisanju žrtvenika i keramike iz Naprelja (Premović Aleksić
2014: 126). Ako pak posmatramo figuralnu plastiku, razlike među lokalitetima su
evidentne.
Da bi se utvrdio međusobni odnos prostorno bliskih naselja, kao i eventualna
mogućnost da je jedno nastalo od stanovnika drugog naselja, materijal koji posje-
dujemo i način na koji smo ga dobili nije dostatan.

Iščitavanje značenja

Značenje materijalne kulture suštinsko je pitanje kojom se arheologija danas
bavi. Materijalna kultura, pa i arheološki nalazi, kao što je već rečeno, sa sobom
nose uvijek dvostruko značenje (Hoder 1986), ono koje se odnosi na funkciju i
odnose u strukturiranju zajednice, na svakodnevnom nivou, dok sedrugo znače-
nje odnosi na simbolički jezik predmeta i komunikaciju sa uspostavljenim druš-
tvenim normama. To važi za cjelokupnu materijalnu kulturu, pri čemu su neki
predmeti prepoznatljivi prevashodno po jednoj, a drugi po drugoj vrsti značenja.
To nas dovodi do zaključka da i materijalna kultura ima svoj višeslojni identitet,
uslovljen navedenim značenjima.
Pojava figuralne umjetnosti neodvojiva je od neolita. Ona se za razliku od
paleolitskih zajednica, kada je stvar ekscesa, u neolitu razvila kao svojevrsna nor-
malnost. Prvi put se javivši u bliskoistočnim natufijenskim zajednicama, pratila
je čitav proces neolitizacije, da bi konačnu formu uspravne statue sa uzdignutim
pogledom i personifikovanim očima dobila u prekeramičkom neolitu B, i razvi-
jala se i mijenjala usavršavanjem obrade gline, pojavom keramike, boja, od reali-
stičnih do shematskih simboličkih modela (Tasić 2007).
Figuralna umjetnost nesumnjivo je dio procesa neolitizacije, koji nije završen
pojavom neolita, već tek u mlađem neolitu na Balkanu. Figurine iz starijih neolit-