Page 38 - NP Zbornik 46_DRUGO REVIDIRANO IZDANJE

38 Mustafa Baltić, Neolitske figurine iz zbirke muzeja “Ras”...

Osnovni predmet rada su četiri artefakta koja se nalaze u muzeju „Ras” u
Novom Pazaru, pronađena u građevinskim radovima krajem 2022. godine, koji
su iz mnoštva arheološkog materijala izdvojeni zbog svoje specifičnosti. Naime,
u pitanju su dvije figurine od pečene gline, jedan fragment figurine drugačije
forme te ostaci prahistorijskog žrtvenika. Tretman svakog predmeta nije isti: prva
neolitska figurina pronađena na teritoriji grada Novog Pazara predata je muzeju
i postala je dio postavke. Ostali predmeti iz ove grupe kojom se bavimo nisu u
potpunosti prezentovane javnosti. Brojni su razlozi za drugačije predstavljanje
navedenih artefakata, o čemu će kasnije biti riječi.

Predmeti kojima se u ovom radu bavimo, pomenute figurine i dio žrtvenika,
po svojim karakteristikama pripadaju vinčanskoj neolitskoj kulturi. Izdvojeni su
od ostalog materijala pronađenog na istoj lokaciji zbog svoje posebnosti, očuva-
nosti, upotrebne vrijednosti i značenja.
Ono što ih povezuje je da pripadaju tzv. „duhovnoj sferi” života populacije
pretpostavljenog naselja. To u svakom slučaju, u daljem tumačenju ne mora nužno
značiti da se radi o predmetima kultnog sakralnog karaktera. Također, ne tvrdi se
ni suprotno, već se jasno ističe danisu u pitanju predmeti utilitarne svakodnevne
funkcije, što će u radu biti posebno tretirano.

Cilj rada je da se definišu neolitski artefakti koji su sada dio zbirke muzeja
„Ras” u Novom Pazaru i to kroz dva odvojena referentna sistema, u okviru dis-
kursa o neolitskom lokalitetu i muzealije. Sam historijat pronalaska predmeta, tj.
to što su figurine „istrgnute” iz konteksta lokaliteta, bez istovremenog ili naslije-
đenog arheološkog istraživanja, definiše specifičnu metodologiju.
Sa jedne strane, posmatraćemo predmete kao takve, utvrditi njihove mor-
fološke i, u onoj mjeri koliko je to moguće, tipološke karakteristike, na osnovu
kojih, a uz štura znanja o samom kontekstu nalaza, pokušati da ih hronološki
smjestimo. Posmatraće se tehnika izrade i dekorisanja.
Na osnovu mjesta pronalaska, kao i materijala koji je uz njih pronađen, te
odnosa s prirodnim okruženjem, probaćemo da ustanovimo funkcionalne i zna-
čenjske odnose predmeta u pretpostavljenom naselju. U tom smislu probaćemo da
vidimo i širu sliku neolita u novopazarskom kraju.
Moguća simbolika naših predmeta istraživanja vjerovatno je najznačajniji
dio rada, a koji će se sprovesti kroz analogije sa sličnima u okviru iste kulture, te
neolita i neolitizacije uopšte.Sa druge strane, predmeti posmatrani kao muzeali-
je, izdvojene iz arheološkog naučnog diskursa, a uvedene u muzeološki, dobijaju
sasvim novo značenje, nove odnose i tumačenja u kontekstu savremene kulture i
okvira zajednice kojoj se prikazuje.