Page 39 - NP Zbornik 46_DRUGO REVIDIRANO IZDANJE

Novopazarski zbornik, 46/2023, str. 37-54 39

U tom smislu prikazaćemo način na koji se upravlja muzealijom koja se kao
tip, prvi put pojavljuju u našem muzeju. Ona je stoga, kao i zbog reakcije zajedni-
ce dio popularne kulture, gdje ćemo posebno obratiti pažnju na fenomene koji se
pojavljuju u kreranju novog narativa ovih prahistorijskih artefakata.
Historijat istraživanja u konkretnom slučaju teško je pratiti. Naime, lokalitet
na kom su pronađene tek treba biti istraživan, te mi zato i nemamo podatke na
koje se direktno možemo nadovezati.
U poslednjih nekoliko decenija arheološki fokus u novopazarskom kraju bio
je na srednjem vijeku i kasnije na osmanskom periodu. Prahistorijska arheologija
u posljednjem je periodu bila zastupljena kroz sporadične pojave, više kroz reko-
gnosciranja ili hitne zaštitne intervencije na ograničenom prostoru, kao u slučaju
Dojevića (Premović Aleksić 2014: 260). To je u saglasju sa činjenicom da se na
malom prostoru nalazi dobar dio kulturnog nasljeđa iz srednjeg vijeka i osman-
skog doba te da heritološki pristup, kao društveni odgovor, uslovljava polja intere-
sovanja i djelovanja. Istini za volju, sredinom prošloga stoljeća fokus istraživanja
novopazarskog kraja bio je na prahistoriji, ali prije svega na bronzanodopskim i
gvozdenodopskim kulturama.
Iako nije bilo istraživanja konkretnog lokaliteta, u toku 1952. godine sprove-
dena su sondažna istraživanja manjeg obima na lokalitetu Naprelje, koje se nalazi
u relativnoj blizini našeg lokaliteta. Tada je potvrđeno postojanje neolitskog na-
selja koje pripada vinčanskoj kulturi, a može se smjestiti u kasnu Vinča Pločnik
fazu (Stalio i Galović 1956). Pronađena je velika količina keramike s posebnim
ukrašavanjem, utvrđeno postojanje kuća i način njihove izgradnje. U vezi s na-
šom temom treba reći da su pronađeni i fragmentirani ostaci vinčanskih figurina.
Figurine iz neolitskog naselja u Naprelju, nažalost, nisu dio zbirke našeg muzeja.
Istraživanja koja su sprovedena u napreljskom neolitskom lokalitetu mogu pomo-
ći u tumačenju naših nalaza, hronološkom određivanju, međusobnim vezama te
smještanju pretpostavljenog tušimskog naselja, kao i figurina i žrtvenika u pro-
storni i vremenski kontekst. O tome će svakako kasnije biti riječi.
Opravdanost tretiranja jedne ovakve teme upravo leži u spomenutoj činjenici
da se neolitom, a slobodno se može reći i ostatkom prahistorije novopazarskog
kraja, kao i šireg prostora kojim se inače bavi muzej „Ras”, u posljednje vrijeme
malo bavilo. Može se reći da bi privremeno izmještanje iz narativa o živom na-
sljeđu te istraživanja iz polja heritologije i zaštite u polje gdje nema živih baštini-
ka unijelo svježinu u muzejsku djelatnost ovoga kraja.
Istovremeno su fenomeni neolitske figuralne plastike novina za muzej „Ras”:
napominjemo da se figurine iz Naprelja ne nalaze kod nas te da su nešto što se
nakon 70 godina opet javilo, i samim tim nametnulo se kao tema vrijedna istra-
živanja.