Page 249 - NP Zbornik 46_DRUGO REVIDIRANO IZDANJE

Novopazarski zbornik, 46/2023, str. 257-270 249

Osim svojih vojnih uspjeha i postignuća, poznat je i kao graditelj brojnih
objekata širom novoosvojenih teritorija Osmanskog Carstva.U zadužbine – va-
kufe Malkočoglu Balibega spadaju brojne građevine. U mađarskom gradu Šiklo-
3
šu je nedavno rekonstruisana Bali-begova džamija, dok u Istanbulu i Bursi imaju,
također, njegove džamije. Izgradio je svoju zadužbinu u Beogradu i Smederevu
4
(Čubrilović 1974: 327). Dok je bio na dužnosti sandžakbega u Bosni, Bali-beg je
na Bistriku izgradio džamiju – Balibegovica, hamam, česmu i ćupriju na Bistrič-
kom potoku; takođe, u njegove zadužbine spadaju i česma i kameni most koji je
išao preko Bistrika. Sve zadužbine uvakufio je u hamam (Biščević 2006: 84). Ba-
libeg je bio od 1521. do smrti 1526. godine smederevski sandžak-beg sa sjedištem
u Beogradu (Ibidem.). Nije pouzdano jasno da li mu jeturbe pored džamije u Bursi
ili u Beogradu.

Bali-begova džamija u Nišu – arhitektura

Bali-begova džamija u Nišu, poznata i kao Reis-efendijina ili Burmali dža-
mija (Андрејевић 1974: 127), jedna je od dvije preostale džamije u ovom gradu
i jedna od deset sagrađenih u Niškoj tvrđavi u vrijeme Osmanskog Carstva. Po-
uzdano se zna da je početkom XVI vijeka (1521–1523) džamiju sagradio Malko-
čoglu Gazi Bali-beg i da je ona obavljala svoju funkciju više od 350 godina. Nije
sačuvana natpisna tabla iznad ulaznog portala, koja bi dala podatke o datumu po-
dizanja i neimaru. Arhitektura izgradnje, njena fasada, postavljeni redovi kamena
i opeke upućuju na prve decenije XVI vijeka. Altun-alem džamija u Novom Paza-
ru i Bukjandžik džamija u Skoplju nastale su u tom periodu i posjeduju istovjetni
prostorni i kompozicioni raspored. Ova tri islamska objekta mogli bi se vezati za
istog graditelja, s osnovnim elementima brusanske stilske grupe, odnosno arhi-
tekture vizantijske škole (Јанић 1980: 193). Također, fasadne površine – neizmje-
nično postavljeni redovi kamena i opeke – upućuju na prve decenije XVI vijeka,
tačnije na period od 1521. do 1523. godine.
Objekat džamije je smješten u zapadnom dijelu Niške tvrđave. Vidljiva je
lijevo od glavne staze, na početku uspona. Nedaleko od Beogradske kapije, koja
vodi od Stambol kapije u smjeru sjever–jug, Bali-begova džamija u Nišu, koja
je u arhitektonskom pogledu građevina skladnih proporcija i tehnike zidanja,
predstavlja jedinstveni spomenik muslimanske arhitekture u Srbiji. Ova osman-

3 Vakuf (tur. vakif) muslimanska zadužbina koja služi islamskim vjerskim,kulturno-
prosvjetnim i humanim ciljevima. Muslimanska vjerska imovina.Osnivač sam određuje
u zadužbinskom pismu cilj svoga vakufa i upravnika (Škaljić 1979,s.v. vakuf).
4 Up. Fehérvári 1982.