Page 251 - NP Zbornik 46_DRUGO REVIDIRANO IZDANJE

Novopazarski zbornik, 46/2023, str. 257-270 251

Meki. Visina tjemena kupole je 11,95 m. Zidana je od pritesanog kamena i uo-
kvirena opekom. Unutrašnjost osvjetljava 16 prozora. Molitveni prostor odlikuju
jedinstvena i jednostavno riješena kvadratna osnova (10,50 x 10,50 m) i snažni
zidovi 0,96 m debljine. Plitki prelomljeni luci nose ugaone, sferično riješene pan-
dantife, povezane lijepo profilisanim kružnim vijencem.
Sa spoljašnje strane, na sjeverozapadnom zidu džamije, nalazi se dvokupolni
trijem s četiri luka i tri stuba. Desno od ulaza nalazio se minaret, koji je poru-
šen poslije odlaska Osmanlija iz Niša (1878. godine) i nikada više nije obnavljan
(Здравковић 1964: 37). Do Prvog svjetskog rata u blizini džamije se nalazila i
sahat-kula, koja je kasnije porušena.
Ova islamska sakralna građevina služila je svojoj osnovnoj namjeni više od
tri stotine godina. Kao i svi objekti ove vrste i ona je imala, vjerovatno lijepo ure-
đen dvorišni prostor sa šadrvanom, pristupnim trijemom, spoljašnju i unutrašnju
nišu, mihrab, i sve potrebne elemente enterijera. Tako je u jedinstvenom prostoru
sažimala religiozne obrede sa kulturnoprosvjetnom i političkom djelatnošću (Če-
lić 1960: 23-25).
Uz sjeverni zid džamije djelimično su vidljivi arheološki ostaci Midhat-pa-
šine biblioteke (sagrađene 1860. godine) i minareta. Midhat-paša (1822–1884)
je bio niški valija, a njegova biblioteka je bila u upotrebi sve do 1877. godine
5
(Andrejević 1997). Objekat je 1977. godine preuzela Galerija savremene likovne
umjetnosti, koja je džamiju pretvorila u izložbeni prostor, pod nazivom: „Paviljon
77” ili „Salon 77”.

Život muslimana u Nišu danas: Terensko istraživanje

Prema popisu iz 2011. godine Republike Srbije, ispitanici koji su musliman-
ske vjeroispovijesti su veoma raznovrsni po nacionalnosti. Najbrojniji su Bošnja-
ci, koji čine 64,9% muslimana Srbije, 4% su Romi, 3% su Muslimani (kao naci-
onalna ili etnička pripadnost), 2% Goranci, 9% Albanci, 2% Srbi, 8% Egipćani
4%ostali (Ђурић et. al. 2014: 188). Također, prema posljednjem Popisu 2011, u
gradu Nišu zabilježeno je ukupno 260.237 stanovnika; od toga prema vjerskoj pri-
padnosti 240.765 pravoslavnih, 809 katolika, 258 protestanata, 2.486 muslimana,
itd.; nepoznato i onih koji se nisu izjasnili 14.384 (Попис 2011: 44-45). Iako se
u Nišu 2.486 građana izjasnilo kao muslimani, procjenjuje se da je njihov broj-
mnogo veći, prema tvrdnjama nadležnih iz džematskog odbora, deset puta veći.

5 Valija (tur vali) je u Osmanskom carstvu označavao namjesnika određene provincije
(vilajeta), koje je sultan imenovao, a koji je imao u svom vilajetu svu svjetovnu i vojnu
moć (Šabanović 1964: 143).