Page 248 - NP Zbornik 46_DRUGO REVIDIRANO IZDANJE

248 Mensur Zukorlić, Osmansko nasljeđe u Nišu...

i to: Stambol-kapiju, Beogradsku kapiju, Vodenu ili Jagodinmalsku kapiju i Vi-
dinsku kapiju (Петровић и Дељанин 1966: 16). S tih kapija se izlazilo na puteve
ili drumove, koji su vodili u gradove spomenute u njihovim nazivima. U samoj
tvrđavi, unutar visokih i masivnih zidina, nalazi se nekoliko sakralnih objekata
iz osmanskog perioda, s prepoznatljivim detaljima islamske arhitekture i tradici-
je. Osim hamama, sagrađenog u XV vijeku, koji se naslanja uz Stambol-kapiju
i važi za najstariji sačuvani spomenik iz perioda osmanske vladavine, te barut-
hane (XVIII vijek), koja se nalazi u gornjem dijelu tvrđave (Ристановић 2005:
388), najveću pažnju posjetilaca izaziva Malkočoglu Gazi Bali-begova džamija
(tur. Malkoçoğlu Gazi Bali Bey Camii), koja se u historijskim izvorima prvi put
spominje između 1521. i 1523. godine (Андрејевић 1974: 27). Rekonstruisana je
1976/1977. godine. Pohranjen značajnim podacima i zatečen nevjerovatnim pri-
zorom Gazi Bali-begove džamije, tokom mojeg boravka u Nišu, odlučio sam da,
na povratku u Novi Pazar, istražim historiju ove veleljepne građevine i njenog
neimara, kao i osmansko nasljeđe grada Niša, te života muslimanskih vjernika u
Nišu danas.

Graditelj Bali-beg

Malkočoglu Gazi Bali-beg je rođen 1495. godine (Biščević 2006: 84). Sin je
Jahjapaše (tur. Yahyapaşazade), zeta sultana Bajazida II (1481–1512), koji je bio
oženjen s njegovom ćerkom Humom hatun, maćehom Gazi Bali-bega. Otac mu
je bio u dva navrata bosanski sandžak-beg, a kasnije i vezir. Veliki je graditelj i
zadužbinar. Jedan od čuvenih njegovih objekata je Jahja-paša džamija u Skoplju,
izgrađena oko 1488. godine (Јанић 1980: 193). Još od malih nogu se školovao i
pripremao za visoke položaje u osmanskoj vojsci. Kao mladić se uključio u forma-
cije elitnih jedinica, a nedugo zatim je postao i zapovjednik istih. Zbog pokazane
odvažnosti i hrabrosti prilikom osvajanja Beograda 1521. godine, postavljen je za
muhafiza – zaštitnika, ili upravnika Beogradske tvrđave. Učestvovao je u pohodu
na Ugarsku 1526. godine, kada je u Mohačkoj bici, kao smederevski sandžak-beg
i zapovjednik elitnih jedinica, zajedno sa svojih pedeset hiljada vojnika odigrao
presudnu ulogu, zadavši hrišćanskoj vojsci udarac s leđa (Čubrilović 1974: 327).
.
Tada je bio pod direktnom komandom Sulejmana Veličanstvenog, Zakonodavca,
kome je vjerno služio do svoje smrti. Učestvovao je s velikim uspjehom i u ra-
tovima u Poljskoj i Galiciji. Nakon toga Bali-beg je prešao u Istambul i aktivno
učestvuje u dvorskom životu. Postaje sultanov komornik, a potom i član Divana,
odnosno jedan od vezira. Kasnije je imenovan za namjesnika Budimskog ejaleta
(pašaluka). Glavni trg u Budimu, nekadašnjoj prijestonici Ugarskog Kraljevstva,
sve do gubitka Budima je 1686. godine nosio je Bali-begovo ime.