Page 246 - NP Zbornik 46_DRUGO REVIDIRANO IZDANJE

246 Mensur Zukorlić, Osmansko nasljeđe u Nišu...

rijama. Tokom više vjekovne osmanske vladavine, na teritoriji pod sultanovom
vlasti, nastao je veliki broj građevina koji su obogatili svjetsku kulturnu baštinu.
Posebnu pažnju i interesovanje za sakralne i profane objekte na teritoriji Osman-
skog Carstva poklanjali su brojni istraživači osmanisti, orijentalisti i historičari
umjetnosti (Zukorlić 2018: 11).
Rad je posvećen osmanskom nasljeđu grada Niša i etnografskom terenskom
istraživanju vjerskog života muslimana u sadašnjosti. U prvom dijelu rada, dajem
kratki historijski osvrt na Nišku tvrđavu i Bali-begovu džamiju, koji čine veoma
važan dio niške kulturne baštine, koja se gradila i usklađivala s prilikama i shva-
tanjima hrišćanskomuslimanskog stanovništva i njihove okoline. Prikazana je i
kraća biografija Balibega, kao graditelja Bali-begove džamije, pored brojnih dru-
gih objekata i džamija. Drugi dio rada posvećen je vjerskom životu muslimana u
Nišu danas, koji (re)konstruišem i analiziram na osnovu kvalitativnih intervjua
koje sam vodio s Irfanom Rekajem, imamom Islam-agine džamije i s predsjedni-
kom islamske zajednice u Nišu hadži Ragipom Duljajem.

Osmansko nasljeđe Niša – građevine

Niš je grad koji se nalazi na jugoistoku Srbije, među najstarijim gradovima
na Balkanu, poznat i kao „Kapija Istoka i Zapada” zbog svog geografskog polo-
žaja.Nalazi se na raskršću puteva koji vode ka zapadnoj Evropi i Bliskom istoku,
dakle, spaja Orijent s Okcidentom. U godinama osmanskih osvajanja Balkanskog
poluostrva, imao je značajnu ulogu. U putopisima Evlije Čelebije nalazi se sljede-
ća zabilješka o Nišu, u kojoj se spominje prvo osmansko osvajanje Niša:
„Gazi Hudavendigar je godine 777 (= 1375/76) osvojio ovaj grad od srpskog
i bugarskog kralja Despota i pretvorio ga u subašluk (hakimlik). To je kadiluk (u
rangu kadiluka) od stotinu i pedeset aspri. Njegovo se područje (nāhija) sasto-
jalo od mnogo naprednih sela. Tu ima predstavnik Portinih spahija (sipah ket-
hüda yeri), janjičarski serdar (yeničeri serdāri), subaša, vojvoda, tržni nadzor-
nik (mutehesīb), baždar, predstavnik šerifa (nekif), više prvaka (āyān) i velikaša
(ešrāf), te gradski zapovjednik (dizdar), ali gradske posade nema, jer je gradska
tvrđava sagrađena od kamena usred šehera kao kakav han. Ona ima jednu kapi-
ju.” (Čelebi 1967: 62)
Pod osmanskom vlašću, Niš je bio jedno od sjedišta osmanske vojne i admi-
nistrativne vlasti. Kao značajni centar, Niš je imao tvrđavu, koja je i dalje jedna
od najljepših i najbolje sačuvanih na Balkanu, više mošeja, dvije crkve, sahat-ku-
lu s velikim bazarom, brojnim dućanima, dobrim hanovima i ulicama, kroz koje
se moglo kolima prolaziti (što je bila rijetkost za osmanske varoši). Nakonšto
je 1877. godine oslobođen od Osmanlija, grad doživljava preobražaj i svestrani