Page 21 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 45

Novopazarski zbornik, 45/2022, str. 17-32 21

u Anadoliji, tj. da tamo postoje stari nišani u obliku stela i četvorostranih stubova sa
različitim završecima koji su bez ukrasa i natpisa (Bešlagić 1978: 14–15).
Seldžučki nišani klesani su u formi stele. Te stele su bile raznovrsnih tipova,
pretežno manjih dimenzija koje su u gornjem dijelu završavale ravno, na dvije
vode, na luk, na prelomljeni luk ili na prelomljeni luk sa još nekoliko lučnih izbo-
čenja prije zašiljenog završetka. Bešlagić pominje da je vidio takve nišane u arhe-
ološkom muzeju Akšehiru i u Muzeju skuplture uz Indžeminare medrese u Konji. 9
Među seldžučkim stelama seldžučki nadgrobni spomenici najbrojniji su u
Ahlatu kod Bitlisa. Ovi nišani potječu s kraja XI i početka XII vijeka i u obliku su
10
stubova, stela i sanduka. Dakle, Bešlagić je mišljenja da su ovi nišani sa dolaskom
Osmanlija preneseni u Bosnu (Bešlagić 1978: 16).
Traženjem porijekla nišana sa područja Balkana, tj. Crne Gore, Bosne i Her-
cegovine i Srbije došli smo do zaključka da oni imaju sličnu karakteristiku sa niša-
nima iz Akšehira. Ovo mišljenje je prvenstveno Bešlagićevo i on je opisao da je na
više primjeraka nišana u Akšehiru vidio figuru žene sa đerđefom i obično okružene
sa biljnim stilizacijama – grančicama i cvjetovima; na jednoj steli scena sa konjem
konjanikom i sokolom mu na ruci. I moje istraživanje pokazuje Bešlagićeve na-
11
vode da su u Kiršehiru muške figure nekada u stojećem stanju ili sjede prekrštenih
nogu, a neke figure drže u ruci čašu ili neku biljku ili su obje ruke spuštene; nekada
se na ramenu pojavi ptica, a na nekim figurama primjećuju se i turbani. Dalje, na
dvije stele možemo vidjeti ženske figure sa đerđefom, gdje figure prekrštenih nogu
sjede. Sa druge strane, ove figure uglavnom su okružene stilizovanim biljnim mo-
tivima. 12
Stari nišani iz Konje, Kiršehira, Bitlisa (Ahlata), Tudželija, Ardahana imaju
veoma dobru ukrašenu ornamentiku. Bešlagić je pomenuo samo nefiguralne mo-
tive iz Konje i motive sa sljedećim predstavama: lav, antilopa, riba, grifon, zmaj,
orao, srna, psa, konj, fantastične životinje, scene u kojima konjanik gazi i ubija
lava, odnosno zmaja. U Afionu sam vidio i reljefe konja, jelena, psa, jahača na
konju, zmaja i neke druge motive (Bešlagić 1978: 16). U mojim istraživanjima i u
gore pomenutim gradovima pronašao sam neke motive koji se ovdje ne pominju, a

9 Bešlagić,Š. (1978).Nišani XV i XVI vijeka u Bosni i Hercegovini, ANUBIH, Knjiga
30, Sarajevo, 15; GöktürkM. (2008).Tarihi ve Anıtlar Işığında Kırşehir Mezar Taşları
„Mezardaki Hazatlar“, Kırşehir Belediyesi Kültür – Tarih Yayınları Serisi 7, 1. Baskı,
Ankara, 89–94, str. 319–494; Kara H. i Ş. Danışık.(2005). Konya Mezarlıkları ve Mezar
Taşlari, Meram Belediyesi Kültür Yayınları: 2, 1. Baskı, Konya, 198–201, 295.
10 Selami Reisoğlu, Mustafa Oral i Abdullah Alp, Anadolu’nun Orhun Abideleri Ahlat
Mezar Taşları, Ahlat Kaymakamlığı yayınları, 29. Pomenuti nadgrobnici u datoj knjizi
fotografisani su te su važan izvro informacija za čitaoce.
11 Bešlagić Š. (1978). Nišani XV i XVI vijeka u Bosni i Hercegovini.ANUBIH, Knjiga
30, Sarajevo, 16; Meriç R. M. (1936).Akşehir Türbe ve Mezarları, U Türkiyat Mecmuası
V, İstanbul, sl. 33, 33II, 39;
12 Göktürk, M. (2008). Tarihi ve Anıtlar Işığında Kırşehir Mezar Taşları „Mezardaki
Hazatlar“, Kırşehir Belediyesi Kültür – Tarih Yayınları Serisi 7, 1. Baskı, Ankara, sl. 62,
69, 70, 81, 83, 152.