Page 17 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 45

Burhan Čelebić UDK 726.82:28(497.11 Нови Пазар)
JU Muzej Bijelo Polje

NIŠANI OD XVI DO XVII VIJEKA U NOVOM PAZARU

Sažetak: Dosadašnja istraživanja dokazuju da su nišani iz Novog Pazara
veliko kulturno historijsko blago. Mnogi veliki autori bavili su se njima i
opisali ih u mnogim knjigama i časopisima. Međutim, niko dosada osim Mu-
jezinovića nije skrenuo pažnju o najstarijem nišanu u ovom gradu. S druge
strane, mi smo se bavili najstarijim nišanima iz ovog grada i objasnili ih uz
ostale nadgrobne spomenike i priloge.

Ključne riječi: Novi Pazar, stari nišani, groblja.

Uvod

Nišanima nazivamo uspravnostojeće kamene spomenike iznad grobova kod
muslimana. Naziv je preuzet iz turskog i perzijskog jezika, a pored označavanja
kamenih spomenika ima još i neka druga značenja (meta, mladež, orden, dar...). Za
razliku od hrišćana, koji se često sahranjuju u porodičnim grobnicama, kod musli-
mana nema zajedničkih grobnica, a svaki grob se obilježava sa dva nišana, jednim
kod glave, a drugim kod nogu umrloga. Ovi nišani su po dolasku Osmanlija u naše
1
krajeve počeli da se klešu. Oblici nišana su raznovrsni. Postoje stele, koje u svom
gornjem dijelu završavaju kao krov na dvije vode. Drugi vid nišana su četvorostrani
stubovi, koji u gornjem dijelu posjeduju turban, bašluk ili saruk. Na mnogim stubo-
vima isklesane su raznovrsne kape (Prilog br. 1). Po zavojima turbana i po kapama
raspoznajemo profesije umrlih. Znatan broj nišana se, osim po oblicima, razlikuje
i po svojim dimenzijama: jedni su tanji, drugi deblji, neki su niski, a neki visoki.
Uzimajući u obzir klesarsku obradu, razlikujemo veoma rustične, ali i vrlo pravilno
i precizno oblikovane nišane. U tom pogledu izražene su razlike i karakteristike
pojedinih krajeva. Najstariji muslimaski nišani iz druge polovine XV i XVI vijeka
karakteristični su po svojim relativno velikim dimenzijama i po reljefnim motivima
koji su direktno preneseni sa stećaka (Klinčević 2021: 20–25), među kojima se po-
sebno ističu predstave tj. astralnimotivi (polumjesec, zvijezda i sunce), motivi oruž-
ja (štit, mač, luk, topuz), motivi jabuke ili bordure, motivi ptica i drugih životinja,
motivi ruke ili šake – sve do ljudske figure (Prilog br. 2, 3, 4). U narodu se ovi naj-

1 Mujezinović M. (1974). Islamska epigrafika Bosne i Hercegovine, knjiga I, Sarajevo,
Veselin Masleša, 10–11; Bešlagić Š. (1978). Nišani XV i XVI vijeka u Bosni i Hercegovini,
ANUBIH, Knjiga 30, Sarajevo, 11.