Page 71 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 44-2021

Novopazarski zbornik, 44/2021, str. 41-77 71

U izvještajima javorske carinarnice iz septembra 1892. stoji da je Porta naredila da
se napuštena i neobrađena zemlja dodjeljuje muhadžirima iz BiH, da je tu naredbu
objavio i novovaroški kajmekam, pa su „Muadžeri Turci, koji su se doselili
naročito iz Nikšića, učinili pravi grabež od sviju nepokretnih imanja koja su ostala
od raznih Srba koji su, od vremena naših sa Turskom ratova pa do sad prebegli u
Srbiju”. U proljeće 1893. oko 20 porodica iz Nikšića pristiglih u Berane, nakon
227
sukoba sa crnogorskim pograničnim organima, iselilo se u okolinu Burse. Iz
228
sjeničkog kraja slati su izvještaji 1901. da pravoslavni seljaci bježe u Srbiju „od
zuluma aga, koji su mahom muadžeri iz Nikšića i sarajevske okoline“. Austrijski
229
uhoda Jovo Popović je 1903., prolazeći preko sela pljevaljskog, donjokolašinskog i
bjelopoljskog kraja uočava da su u nekim od njih, poput Mioča, naseljeni „muhađeri-
bjegunci iz Crnogorskog Kolašina, svi naoružani“. Umjesto ranijih karaula na
230
putevima i prilazima varoši, vlast je omogućavala formiranje muhadžirskih naselja,
vjerujući da u „naseobinama muhadžirskim leži uslov“ za miran razvitak države.
231
Ona je kolonizirala (1904-1906) muhadžire i po nemirnim pravoslavnim selima
pljevaljskog, pribojskog, novopazarskog, sjeničkog i prijepoljskog kraja.
232
Srbija je naoružavala pravoslavno stanovništvo u pograničnim oblastima
Sandžaka, u Makedoniji i na Kosovu. Srpski učitelji i profesori po Sandžaku, kao
plaćeni službenici Srbije su sprovodili njenu politiku, čak i kad su lokalni interesi
nalagali suprotno ponašanje. Mitropolit raško-prizrenski Nićifor Perić informirao
233
je 1907. srpsku vladu o svom obilasku Pljevalja, Šahovića i Bijelog Polja godinu
dana ranije. Naveo je da je prilikom prolaska kroz Donji Kolašin vidio “popaljene i
porušene muslimanske i srpske kuće, no više muslimanskih. Prava zgarišta”, ističući
da su planinskim selima Donjeg Kolašina krstarile crnogorske komite, upadajući u
muslimanska sela i vršeći nasilja, pljačku i ubijanja. Seljaci iz Prenćana, Vaškova
i Krupica, zajedno sa mještanima iz Stožera, Barica i Prošca, naoružani oružjem
pristiglim iz Srbije i Crne Gore, potpomognuti još sa dva bataljona crnogorske
vojske, popalili su i opljačkali deset muslimanskih sela (Sigu, Lepenac, Obod,
Lijesku, Vodno i druga). Na širem pljevaljskom prostoru je bilo 1904. više
234
hiljada naoružanih pravoslavaca. Vlasti su muhadžire u kriznim vremenima i
235
227 Avdić, A. Opšti pogled na migraciona kretanja muslimanskog stanovništva na Balkanu od
kraja XIX veka do zaključenja jugoslovensko­turske konvencije (11. jula 1938. godine). Str. 151.
228 Avdić, A. Opšti pogled na migraciona kretanja muslimanskog stanovništva na Balkanu
od kraja XIX veka do zaključenja jugoslovensko­turske konvencije (11. jula 1938). Str. 148.
229 AS, MIDS, Političko odeljenje (PO), 1901, f. 1, b/11, br. 27.
230 Antoljak, S. i Dermaku, I. (1970). Izveštaj austrougarskog uhode o prilikama
između Pljevalja i Peći 1903. godine. Godišnjak Arhiva Kosova. II­III, 258-259. Priština.
231 Kosančić, I. Novo­Pazarski Sandžak i njegov etnički problem. Str. 61.
232 Istorija srpskog naroda, knj. VI, tom I. Str. 270.
233 Šalipurović, V. Raonička buna, I. Str. 30.
234 Avdić, H. Položaj Muslimana u Sandžaku. Str. 24.
235 Antoljak, S. i Dermaku, I. Izveštaj austrougarskog uhode o prilikama na teritoriji
između Pljevalja i Peći 1903. godine. Str. 258-261.