Page 119 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 44-2021

Novopazarski zbornik, 44/2021, str. 117-132 119

i posrednik, ali samo ako se strane u postupku saglase sa tim. Pored arbitraže i me-
4
dijacije na nivou lokalnih samouprava mogu biti obrazovana i tzv. mirovna vijeća,
5
koja u osnovi sporove rješavaju putem posredovanja.
Odgovarajuću – istina – ograničenu ulogu posredovanje može imati i u sferi
krivičnog prava, uglavnom kod lakših krivičnih dela, prije svega onih koja se gone
po privatnoj tužbi. Afirmaciji posredovanja u krivičnim stvarima doprinio je ko-
6
ncept tzv. restorativne pravde (ili restorativnog pravosuđa – restorative justice),
koji počiva na tri principa: „• zajednica na sebe prima sukob (princip inkluzije
zločina), • obezbeđena je materijalna i simbolična reparacija žrtve i zajednice • i
prestupnik se reintegriše u društvo“ (Ignjatović. 2015: 202).
Činjenica da su navedeni oblici alternativnog rješavanja sporova regulisani
pozitivnim pravom dovodi do toga da se njihova organizacija i postupanje pred
njima „juridizuje“. Istina, procedure pred ovim institucijama, naročito pred po-
srednicima, daleko su manje formalizovane u odnosu na procedure pred sudovi-
ma i drugim državnim organima. Nadalje, regulišući ovu oblast zakonodavac je
predvidio i uslove koje neko lice mora ispunjavati da bi obavljalo dužnost arbitra
ili posrednika. Štaviše, predviđene su i odgovarajuće obuke za stjecanje svojstva
7
posrednika. 8
Pored pomenutih oblika rješavanja sporova između pravnih subjekata koji
su regulisani pozitivnim pravom, postoje i odgovarajući mehanizmi, odnosno mo-
deli „izglađivanja“ međuljudskih odnosa koji su predviđeni običajnim, moralnim
ili religijskim normama odgovarajućih etničkih i/ili vjerskih zajednica. Širom
Balka na poznati su tzv. sudovi dobrih ljudi. „Sud dobrih ljudi predstavlja uobiča-
jen način prevazilaženja sukoba između pojedinaca, porodica i širih grupa u našem
običajnom pravu, angažovanjem nezainteresovanih predstavnika šire zajednice
(bratstva, plemena, sela). On je, zapravo, običajnopravni način uticaja šire zajedni-
ce na ograničavanje samostalnog ostvarivanja prava (samosuda), karakterističnog

4 Sam sporazum koji je postignut u postupku posredovanja ima karakter vansudskog
poravnanja. Ovaj sporazum može imati svojstvo izvršnosti samo ukoliko sadrži tzv.
klauzulu izvršnosti (izjavu dužnika kojom pristaje da povjerilac na osnovu ovog sporazuma,
nakon dospjelosti potraživanja, može pokrenuti postupak prinudnog izvršenja) i ukoliko
su potpisi stranaka i posrednika ovjereni kod suda ili javnog bilježnika (član 27 Zakona o
posredovanju u rešavanju sporova).
5 Vidjeti član 20 stav 1 tačka 11 Zakona o lokalnoj samoupravi (Službeni glasnik RS,
br. 129/2007, 83/2014 - dr. zakon, 101/2016 - dr. zakon i 47/2018). Mirovna vijeća su
uvedena još u pravni sistem socijalističke Jugoslavije (vidjeti: Blagojević, 1970: 581).
6 Član 505 Zakonika o krivičnom postupku (Službeni glasnik RS, br. 72/2011, 101/2011,
121/2012, 32/2013, 45/2013, 55/2014, 35/2019, 27/2021 - odluka US i 62/2021 - odluka
US) predviđa da se, u skraćenom krivičnom postupku po privatnoj tužbi, stranke (privatni
tužilac i okrivljeni) pozivaju u sud radi upoznavanja sa mogućnošću medijacije (o tome
više: Ćorović, 2015a: 125-127).
7 Vidjeti čl. 16-68 Zakona o arbitraži, kao i čl. 17-42 Zakona o posredovanju u rešavanju sporova.
8 Vidjeti čl. 43-46 Zakona o posredovanju u rešavanju sporova.