Page 256 - Novopazarski Zbornik 36

НЗ 36/2013 ISTORIJSKI OSVRT NA KAZNU LIŠENJA SLOBODE... 263

u krivičnom pravu. Za reformu maloletničkih odredaba krivičnog prava do koje
dolazi krajem 19. i početkom 20. veka i koja je u stvari prvi ozbiljniji prodor u
„konzistentnu i konzervativnu zgradu tzv. klasičnog prava“, pre svega zahvaljuje-
mo osnivačima i pobornicima sociološke škole krivičnog prava. Tek nakon što su
List u Nemačkoj, Prens u Belgiji, Van Hamel u Holandiji, Štos u Švajcarskoj tada
savremene tekovine egzaktnih kriminoloških nauka pretočili u određene kriminal-
nopolitičke postulate, postalo je moguće ozbiljnije prići reformi krivičnog prava
(Hirjan/Singer 1987: 12).
Zastupnici sociološke škole krivičnog prava zaista su uspeli oslabiti re-
tributivni karakter krivičnog prava, zalažući se za normativna rešenja koja omo-
gućuju individualizaciju krivičnih sankcija kao osnovnog preduslova uspešne
resocijalizacije delinkvenata i realizacije određenih kriminalnoprofilaktičkih i kri-
minalnopedagoških ciljeva. S obzirom na to da su od svih delinkvenata malolet-
3
nici najpogodniji za vaspitanje i prevaspitanje, jer se njihova ličnost tek formira,
razumljivo je da je zbog toga, ali i zbog nekih drugih ne manje važnih razloga, na
tom području novim koncepcijama pružen relativno mali otpor.
Pobornici ove škole krivičnog prava, polazeći od iznesenih premisa, za-
lagali su se za usvajanje raznih socijalnopolitičkih mera usmerenih na zaštitu,
zbrinjavanje i odgoj zapuštene i socijalno ugrožene dece i omladine kao mogućeg
izvora budućih delinkvenata (Hirjan/Singer 1987: 12). Smatrali su da kazne, na-
ročito kratkotrajne, nisu efikasne mere zaštite društva od kriminaliteta koji vrše
neuračunljiva i anormalna lica, povratnici i hronični delinkventi, krivci iz navike,
a posebno nisu adekvatne mere kada je reč o suzbijanju kriminaliteta koji vrše
maloletnici. Za ove kategorije pravu zamenu za kazne videli su u merama bezbed-
nosti čijim su sastavnim delom smatrali zaštitne i vaspitne mere prema malolet-
nicima. Sociološka škola će uticati na reformu brojnih zakonika iz prve polovine
20. veka i u sklopu toga na šire uvođenje vaspitnih mera (Radulović 2010: 33).
Nagli razvoj psihijatrije i psihologije krajem 18. i početkom 19. veka
imao je uticaja i na formiranje instituta krivične odgovornosti maloletnika na no-
vim osnovama. Tome je svakako doprinelo bolje upoznavanje psihe čoveka, pa
samim tim i učinioca krivičnog dela. Pod uticajem novih strujanja u psihijatriji
i psihologiji toga vremena, tadašnja krivičnopravna nauka udara temelje jedne

3 Hronološki posmatrano, antropološka i pozitivna škola su, pre sociološke škole, započele sa
proučavanjem zločinačkog sveta i uticaja socijalne sredine na kriminalitet. Zajednički stav je
bio da je za uspešno suzbijanje kriminaliteta od klasifikacije krivičnih dela bitno značajnija
klasifikacija delinkvenata. Krivično delo je relevantno kao pokazatelj prirode i stepena opa-
snosti krivca. Povezujući opasnost učinioca sa prevencijom kao svrhom primene mera dru-
štvene zaštite, pozitivisti su ukazivali da odgovarajuće mere društvene odbrane treba birati
nezavisno od težine dela, a u korelaciji sa ispoljenim stepenom kriminalne opasnosti učinioca
(la pericolosita criminale) i potrebom neutralizacije te opasnosti. Pojedine od ovih novih sank-
cija prvobitno su bile namenjene maloletnim učiniocima, a kasnije su počele da se primenjuju
i na punoletna lica (Radulović 2010: 33).