Page 118 - Novopazarski Zbornik 36

DVA VAKUFSKA DOKUMENTA O NOVOM PAZARU

Redžep Škrijelj UDK 94:28-523.4(497.11)"17"(093.2) ; 726.2(497.11)"17"(093.2)
Državni univerzitet
Novi Pazar

Apstrakt: Studija se referira na dva izvorna dokumenta iz zbirke (fonda)
„Cevdet Tasnifi“, izdata od strane carskog ureda sultana Selima III (1789–
–1808). Riječ je o fermanu i beratu iz zbirke „Povjerljivih dokumenata
2
1
nastavnika Dževdeta“ (Cevdet Tasnifi, Evkaf Kısmı), koja se vremenski
3
odnose na zadnju deceniju XVIII vijeka, tačnije perioda nakon formira-
nja Novopazarskog sandžaka (1790), jedne od administrativnih jedinica
Bosanskog ejaleta (tur. Bosna eyaleti). Oba dokumenta tematiziraju proble-
matiku vakufa i odnose se na dva sakralna objekta — dvije džamije: Ahmed-
paše i Ali-paše koje je sudeći po njihovom nazivu veoma teško ubicirati.
Ključne riječi: džamija, Ahmed-paša, Ali-paša, Novi Pazar, ferman, berat...

UVOD

Novi Pazar (tur. Yeni Pazar, tur.-per. Yeni Bâzâr; ar.-tur. Yeni Sûk) je u
svojoj prošlosti bio jedan od najpoznatijih gradova zapadne Rumelije. Od vremena
osnivanja, između 1455. i 1461. godine, sinonim je za respektirani privredno-trgo-
vački centar. Tijekom vremena postaje geo-političko središte — regionalna catena
mundi i jedno od najvećih naselja u Bosanskom pašaluku. Od XV stoljeća uži-
va status jednog od najznačajnijih gradova rumelijskog beglerbegluga i značajno
je vojno-strategijsko sjedište koji povezuje Zapad sa Istokom. Nedostatak izvora
otežava slijeđenje urbanog i privrednog napretka čitavog novopazarskog kraja. U
tim konstelacijama postaje jedno od značajnijih trgovačko-komunikacijskih sredi-
šta Rumelije i ubraja u red većih privrednih centara koji doživljava svoje „zlatno
doba“ (XV–XVII v.). Bio rezidencija mnogim graditeljima, ratnicima i piscima i
grad čiji su temelji i zidine često u ratovima rušene i obnavljane. Napredak cijele
regije i grada, zaustavlja Veliki bečki rat (1683–1699) između Osmanlija i Austrije,

1 Ferman (perz.), riječ koja je u osmanlijskoj državnoj upravi značila zvanični proglas, dekret ili
edikt koji je izdavao osmanlijski sultan.
2 Berat (ar.), povelja, darovnica kojom sultan daruje nekome zemlju ili povjerava, uz plaću,
neku dužnost. Po svojoj vanjskoj formi i načinu pisanja, berat ima različite oblike, što zavisi o
ličnosti kojoj se upućuje. Berat su mogli ponekad izdavati i beglerbezi. Muškarci i žene ovaj
naziv koriste kao lično ime.
3 Prema: Cevdet Tasnifi, Evkaf Kısmı, Nu. 286827.