Page 119 - Novopazarski Zbornik 36

122 Redžep Škrijelj НЗ 36/2013

koji krajem stoljeća donosi veliku pustoš i privrednu stagnaciju. Od nekada značaj-
ne prijestonice i omiljene destinacije u kojoj su znameniti sandžak-begovi, valije,
mutesarifi i naib-ul-reisovi imali svoje rezidencije, grad utanja u sivilo osvajačkih
ratova i opšte destrukcije. Uslijed ratne pustoši, paljevina i pljački, Novi Pazar je
izgubio status velikog centra, ali ne i značajne vojno-strategijske tačke.
Dio te urbane i sakralne transformacije svjedoče ponuđena akta: ferman i
berat sultana Selima (1799–1808) koji je potpisnik oba dokumenta, čija se služba
u potpunosti založila da se postupi po zahtjevu podnosioca (molioca) iz Stambolu
udaljenog Novog Pazara. Međutim, oba dokumenta donose podatke o dva vjerska
objekta: džamiju Ahmed-paše i džamiju Ali-paše, obije u Novom Pazaru, o koji-
ma u dosadašnjim izvorima nemamo nikakvih informacija, ili je riječ o drugačije
primjenjenoj terminologiji.
Postoji mogućnost da je riječ o džamijama koje su stradale u ratovima i
paljevinama početkom XIX stoljeća o čemu svedoči izvještaj francuskog konzula
u Solunu, Paskal-Toma Furkad (1768–1814), u pismu od 29. marta 1813, upuće-
nom ministru vanjskih poslova Francuske, ističe: „Takoreći, cio Novi Pazar bio je
razrušen od Srba. Svi Bošnjaci teško podnose rat protiv ovih buntovnika; bijesni
su kad vide svoje džamije popaljene...“ 4
Sigurno je da bi postojanje nekih drugih izvora dopunski objasnilo sud-
binu ove dvije džamije, što se može očekivati daljim istraživanjima ove i ostalih
zbirki osmanlijskih vakufskih i diplomatskih izvora.
Dokumenti fonda-zbirke: „Cevdet Tasnifi“, čiji je autor mualim Dževdet
Inančalp, poznatiji kao „Nastavnik Dževdet“ (tur. Mualim Cevdet), pedagog, pi-
5
sac i bibliotekar, rođen u mjestu Bolu 1883. godine. Sin je vakufskog službenika
Mehmed Said efendije. Djed Dževdetov je čuveni Šejh Said efendija, jedan od
šejhova tekije u Nišu. Nakon srpsko-turskog rata (1877/78) porodica je preselje-
na Bolu (na putu od Istanbula prema Ankari) gdje se Dževdet rodio. Zaštitio je i
očuvao brojna finansijska (tur. maliye) dokumenata koji su kao rezultat nepažnje i
nemara 1931. godine prodata Bugarskoj u vidu stare hartije. Muallim Dževdet je
ostavio zapažen trag u turskoj kulturi kao postavljač temelja jednog značajnog di-
jela turske arhivistike. Zaslužan je za spašavanje nekih osmanlijskih dokumenata
koji su danas od životne važnosti za tursku historiju. Od 400 prodatih sanduka do-
kumenata, njegovom zaslugom je klasirano i sačuvano oko 200 manjih bala i 51
vreća značajnih finansijskih i drugih spisa. Od 8. oktobra 1932. godine, odlukom
Izvršnog vijeća, formiran je odbor pod predsjedanjem mualima Dževdeta zadužen
da izvrši novu klasifikaciju. Njegova velika upornost je rezultirala donošenjem
vladine odluke o osiguranju službenih akata (1934). Na poziv Upravnog odbora

4 Iz prepiske Paskala Tome Furkada (fr. Pascal-Thoma Fourcade) u (Konzularnoj koresponde-
ciji): Corespondence consulaire des consuls (Le 31. Mars 1813); u: Archives du Ministre des
affairs étrangères, fol. 44, Salonique, 1813–1817, 17.
5 A. Özkırımlı, Muallim Cevdet; u: Türk edebiyatı ansiklopedisi, İstanbul 1992.