Page 120 - NP Zbornik 46_DRUGO REVIDIRANO IZDANJE

120 Ahmed A. Bihorac, Kemal Džemić, Historijska uloga zara...

Protivnici i zagovornici skidanja zara i feredže

Znajući da je pitanje rasprave o tradicionalnom odijevanju muslimanki (zar,
feredža, val) u Bosni i Hercegovini započelo u periodu između dva svjetska rata
i proširilo se na prostor Sandžaka, autor je želio da da svoj naučni doprinos,
kroz istraživačka razmatranja, o tome da li način tradicionalnog odijevanja, kao
pokrivanje lica muslimanki ima historijski, vjerski ili običajni karakter i kako je
realizovano donošenje odluke o skidanju zara i feredže u Srezu deževskom. Imajući
u vidu da je autor bio dugogodišnji radnik Historijskog arhiva „Ras” i njegov
direktor, to mu je omogućilo korišćenje bogate objavljene arhivske građe, ali i građe
iz Arhiva Jugoslavije u Beogradu. Pored dostupne arhivske građe, monografija,
članaka, autor je za pisanje svoje monografije, koristio enciklopedije, leksikone i
rječnike, koje pedantno i detaljno navodi u poglavlju Istoriografija. Treba istaći da
je autor prije pisanja ove monografije proučio ključne islamske i hrišćanske izvore
i dostupnu literaturu, ali i arhivsku građu i štampu iz toga vremena, kao i brojne
originalne, ručno pisane zapisnike, rasvjetljavajući tadašnji aktuelni trenutak.
Pitanje pokrivanja ženskog lica izazvalo je žestoke rasprave u zemlji, što je
pratila štampa, o čemu autor i govori, pominjući historijske izvore, kao prilog
podijeljenosti islamskog stanovništva na protivnike i zagovornike skidanja zara
i feredže. Naravno, brojni historijski izvori govore da je akcija skidanja zara i
feredže odnijela pobjedu, mada se nije ukinulo potpuno pokrivanje glave raznim
vrstama marama i šamija. Bez obzira na agresivnu političku agitaciju protiv
nošenja zara i feredže kod muslimanki u Bosni i Hercegovini, koja je počela 1947.
godine, njeni su rezultati bili slabiji nego što su tadašnje vlasti očekivale. Značajnu
ulogu pored partijskih organizacija i timova agitatora imala je i ulema koja je
dobila zadatak da muslimane uvjeri da potpuno pokrivanje žene nije vjerski akt
već tradicionalno običajno naslijeđe.
Na svom Drugom kongresu 1947. godine Antifašistički front žena (AFŽ)
2
Bosne i Hercegovine započeo je akciju skidanja zara i feredže, kada je donesena
Rezolucija o pokretu muslimanki za skidanje zara. Redakcijski odbor za
sastavljanje rezolucije činile su: Zehra Muidović, Sida Omerbašić, Mara Mitrov i
Antonija Mandžić (Karčić 2013: 238).

2 Vojni leksikon, Vojnoizdavački zavod, Beograd 1981. str. 780. – Antifašistički
front žena bila je masovna politička organizacija žena Jugoslavije, osnovana na prvoj
zemaljskoj konferenciji decembra 1942. godine u Bosanskom Petrovcu, radi mobilizacije
žena na izvođenju zadataka u toku Narodnooslobodilačke borbe i u obnovi i izgradnji
zemlje. Ukinuta je na IV kongresu 1953. godine. AFŽ se reorganizovala u Savez ženskih
društava Jugoslavije, koja je 1960. godine prerasla u Konferenciju za društvenu aktivnost
žena u okviru Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije (SSRNJ).