Page 95 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 44-2021

Novopazarski zbornik, 44/2021, str. 91-116 95

ju oblik stele i uglavnom prečnik im je oko 10–16 cm, a nišani na kojima je motiv
mača imaju bašluk u obliku turbana ili fesa te su mačevi isklesani sa lijeve ili desne
strane natpisa, a njihove dimenzije variraju od 30 do 80 cm.P ored muških postoje
i ženski nišani sa solufama i rozetom, a ima ih i u obliku stela.
Veliko (Dugačko) groblje: Drugo veliko groblje je na putu Sjenica–Novi
Pazar i nalazi se sa lijeve strane, a ima još jedno manje sa desne strane puta. Na
ovom groblju ima na stotine nišana sa raznovrsnim turbanima, fesovima od kojih
posjeduju skoro iste nišane kao na Gazilar-groblju. Međutim, na ovom groblju ima
mnogo manje ornamenata mačeva i rozete. Na ovom groblju smo fotografisali i
evidentirali deset nišana, od kojih su najbrojiniji ornamenti i mačevi, na njih šest,
poslije njih motivi rozete na pet nišana i jedan ornament koji se često ne vidi u na-
šim krajevima – koplje. Nišani kojima je motiv rozeta imaju oblik stele i ugla vnom
prečnik im je oko 10–16 cm, a nišani sa motivom mača imaju bašluk u obliku
turbana ili fesa te su mačevi isklesani s lijeve ili desne strane natpisa, a njihove
dimenzije variraju od 30 do 90 cm. Sa desne strane ovog groblja nalazi se veliki
šehidski nišan sa santračom, a u narodu se priča da je ovo Arapov grob. Dimenzija
tog nišana je 167x35x32, a dužina mača 90 cm.Pored muških postoje i ženski niša-
ni sa solufama i rozetom, a ima i nišana u obliku stela.

O nekim aspektima tumačenja tipologije i ornamentike nišana 7

Nišanima nazivamo stojeće kamene spomenike iznad grobova kod musli-
mana. Naziv je preuzet iz turskog i perzijskog jezika, a uz to ima i još neka druga
značenja (meta, madež, orden, dar...). Za razliku od hrišćana, kod muslimana nema
zajedničkih grobnica, a svaki grob se obilježava sa dva nišana, jednim kod glave,
a drugim kod nogu umrloga. 8
Oblici nišana su raznovrsani. Postoje stele koje se u svom gornjem dijelu za-
vršavaju kao krov na dvije vode. Postoje četvorostrani stubovi, koji u gornjem dijelu
imaju turban, bašluk, saruk ili kavuk. Na mnogim stubovima isklesane su raznovrsne
kape. Po zavojima turbana i po kapama raspoznajemo profesije umrlih. Znatan broj
nišana po oblicima razlikuju se i po svojim dimenzijama; jedni su tanji, a drugi deblji,
neki su niski, a neki visoki. Sama klesarska obrada je različita. Ima vrlo rustičnih, ali
i vrlo pravilno i precizno oblikovanih nišana. U tome pogledu osjećaju se razlike i
karakteristike pojedinih krajeva. Nije teško razlikovati nišane muškaraca od nišana

7 O ornamentici i tipologiji bjelopoljskih i petnjičkih nišana vidi: Burhan Čelebić,
Nadgrobni spomenici iz Osmanskog perioda u Petnjičkom kraju,Glasnik Bihora 6, Petnjica
2021. (u štampi); Čelebić B. (2021). Materijalna i umjetnička obilježja bjelopoljskih
nišana (kraj XVIII ­ početak XX vijeka). Bijelo Polje: KALEM 2021.
8 Mujezinović M. (1974). Islamska Epigrafika Bosne i Hercegovine. Knjiga I. Sarajevo:
Veselin Masleša, 10-11; Bešlagić Š. (1978). Nišani XV i XVI vijeka u Bosni i Hercegovini.
Sarajevo: ANUBIH. 11.