Page 92 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 44-2021

92 B. Čelebić, Tipologija i ornamentika novopazarskih nišana...

džamija) 1568, Parička (Hajrudinova) džamija 1604. godine, i ostale. Ove džami-
2
je posjeduju veliki broj mezara, tj. starih nadgrobnih nišana iz turskog doba; oni su
epigrafskim natpisima i ornamentima isklesani.
Prva groblja koja su osnovana pored ovih sakralnih građevina su groblja u
kojima postoji veliki broj starih nišana kao u haremima džamija koji su gore spome-
nuti. Prvo groblje je Gazilar i ono se nalazi na jugoistočnoj periferiji Novog Pazara
i spada među najstarija muslimanska groblja. Sam naziv Gazilar potječe od arapske
riječi gazi u značenju heroj, ratni junak, tj. groblje ratnika. Smatra se da je taj naziv
groblje dobilo poslije austro-turskog rata 1683–1699. godine, kada su sahranjeni
Turci koji su branili Novi Pazar. Njegovo postojanje prvi put je zabilježeno 1611.
godine. Drugo groblje je Veliko, Dugačko ili Paričko groblje; spomenuto je groblje
sastavni dio istoimene novopazarske mahale. Cjelovitost groblja poremećena je
savremenim komunikacijama, tako da se ono dijeli na nekoliko cjelina. Od njih je
najstarija ona na istočnoj strani, najbliža gradu (Premović-Aleksić 2013: 137–138).
Prvi put epigrafikom nišana Novog Pazara bavio se Mehmed Mujezinović,
koji je objavio dva rada u Novopazarkom zborniku 1977. i 1986. godine. Preveo je
jedan nišan sa groblja Jermiša koji pripada 1504/1505, a ujedno je i najstariji nišan
ovoga kraja. Nakon tog, prevodio je nišane sa lokacija Gazilar, Hadžet i Parice, kao
i sa harema džamija: Altunalem, Hadži Huremove i Paričke džamije. U ovim istra-
živanjima je preveo najstariji nišan poslije Jermiša iz 1729. godine na Gazilaru i
najmlađi iz harema Altunalem džamije, a pripada 1913. godini (Mujezinović 1977:
149–150). Druga istraživanja Mujezinović je radio uz groblje Altunalem-džamije,
gdje je preveo najstariji nišan iz 1829/1830. god, a najmlađi iz 1920. god (Mujezi-
nović 1986: 113). Nakon toga mnogo su se godina u novopazarskom kraju pojedi-
nci bavili istraživanjem natpisa tih nišana sa pomenutih grobalja. Sva ta istraživa-
nja nisu uzrokovala da se objedini svaki nišan iz ovog kraja. Nedavno, objavljena
je knjiga gdje su svi natpisi sa nišana prevedeni iz harema gradskih džamija. Me-
3
đutim, pored epigrafike, dosadašnji stručnjaci nisu se bavili dovoljno umjetnošću
sa nišana, a to su turbani, ornamenti tj. mačevi, rozete i ostali biljni motivi.
U ovom radu ćemo se baviti ornamentima starih nišana iz područja Novog Paza-
ra. Te nišane smo evidentirali, fotografisali i objasnili čitaocima kako bi se pored epigra-
4
fike riješili i problem značenja tih ornamenata. Kada pojasnimo sve reljefe sa nišana,
neke nišane ćemo prevesti na bosanski jezik i pored toga objasniti tipologije tih nišana.

2 Mušović E. (1985). Islamski spomenici Novog Pazara – Istorijski Pregled. U Novopazarski
Zbornik 9, (67-87). Premović-Aleksić D. (2013). Islamski spomenici Novog Pazara. Novi
Pazar: Muzej Ras. 47–76.
3 Yasin Y., Alemdar E., Pepić N., Erol H. I., Tuncer M. i Yilmaz Y. (2020). Nišani u haremima
Novopazarskih džamija. Istanbul: RumeliYA. 4–242.
4 Ovdje se zahvaljujem direktoru Muzeja Ras, gospodinu Baćićanin Fuadu, što je podržao ova
istraživanja, kolegi i prijatelju Kočan Nadžibu, koji je pomogao za ova istraživanja jer smo na terenu
pronašli mnoge nišane kod džamija i spomenutih grobalja. Uostalom prevodiocima iz Turske, Mantu
Derya i Ugur, zahvaljujem se što su nam pružili pomoć oko prijevoda natpisa s nišana. Zahvaljujem se
svojoj dragoj majci Čelebić Sameli, koja je uložila veliki trud što je nacrtala sve crteže.