Page 94 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 44-2021

94 B. Čelebić, Tipologija i ornamentika novopazarskih nišana...

Bor­džamija: U haremu džamije groblja su podijeljena na tri dijela. Ulaz
džamije sa lijeve i desne strane i iza džamije ukupno posjeduje 41 nišan. Ovdje
smo fotografisali pet nišana, na kojima su najčešći ornamenti mačevi, na četiri
nišana i jedna mušebek-rozeta. Nišani sa mačevima dijele se u dvije grupe: one
kojima je bašluk turban (2 nišana) ili fes (2 nišana). Međutim, rozeta je u obliku
stele i odozgo i sa strana je oštećena. Dužina mačeva varira od 40 do 70 cm. Oblici
nišana su raznovrsni, a uglavnom ima nišana sa turbanom i mudžezevom, neki sa
gužvama i jednim prevojem ili samo sa prevojima bez gužvi, šehidski i sa fesovi-
ma. Trebamo spomenuti da na ovom groblju možemo vidjeti nišane u obliku stela
koji su uglavnom ženski nišani. Od ovih nišana najviši je dimenzija 120x20x20
cm, a najmanji 40x12x11 cm. Najstariji epigrafski nišani potječu s početka 19.
vijeka, a najmlađi datiraju iz 1945. godine i ukupno ih ima19.
Parička džamija: U haremu džamije ima jedno groblja koje se vidi s ulaza
i ukupno ima 114 nišana. Ovdje je fotografisano 11 nišana, na kojima su najčešći
ornamenti mačevi na 7 nišana, poslije njih motivi rozete na 3 nišana i jedan nišan
s ibrikom iz kojeg izlazi cvijeće. Nišani koji posjeduju motiv mača imaju bašluk u
obliku turbana ili fesa, a mačevi su uglavnom isklesani s lijeve strane natpisa i nji-
hove dimenzije dužina variraju od 60 do 90 cm, sa druge strane nišani sa rozetama
posjeduju oblik stele i prečnik im je uglavnom oko 12 cm. Kao izuzetak postoji je-
dan ženski nišan u obliku stele i ima natpis uokviren đugumom iz kojeg izlaze cvje-
tovi. Oblici nišana su raznovrsni, ima nišana sa turbanom i mudžezevom, neki sa
gužvama i jednim prevojem ili samo sa prevojima bez gužvi, ulemanski, šehidski,
a ima i onih sa bašlukom u obliku pečurkastog turbana. U haremu džamije postoji
nekoliko nišana u obliku fesa. Svakako, na ovom groblju ima i ženskih nišana sa
solufama i rozetom u obliku stele. Od ovih nišana najviši je dimenzija 160x28x17
cm, a najmanji 40x19x4 cm. Najstariji epigrafski nišani potječu s početka 18. vije-
ka, a najmlađi s početka 20. vijeka te ih ukupno ima 62.
Gazilar groblje: Ovo je groblje podijeljeno u tri zasebna groblja. Kada se
pođe iz grada prema ovom groblju sa lijeve strane se vidi veliko groblje, a sa desne
strane jedno manje i još jedno poviše velikog groblja. Na ovom groblju ima na sto-
tine nišana sa raznovrsnim turbanima, fesovima od kojih se često vide ulemanski,
šehidski, trgovački, esnafski, aginski, činovnički nišani. Nišani su fino obrađeni i
gromadnog su izgleda, a svojim veličinama podsjećaju na nekropole stećaka. Jasno
osmanskim turbanom izvedeni nišani su dimenzija preko 200 cm, a širina 30x30
cm, a obim turbana je 180 cm uz obim mudžezeve 80 cm. Na njima se može vidjeti
natpis i ornament mača, a neki nišani imaju ornamente rozeta i ostale biljne motive.
Na ovom groblju smo pronašli neke biljege koji nemaju natpise i ornamente, ali
izgledaju kao stubovi, a mnogi su oštećeni i u gornjem dijelu su bez turbana te se
može pretpostaviti da su u prvobitnom izgledu imali neki kupasti završetak. Ovdje
su fotografisana i evidentirana 24 nišana, na kojima su najbrojniji motivi rozete i
to nanjih 12, motivi mača na osam nišana i razni biljni motivi na četiri nišana, a
jedan je uokviren sa stilizovanim ibrikom. Nišani koji posjeduju motiv rozete ima-