Page 99 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 44-2021

Novopazarski zbornik, 44/2021, str. 91-116 99

• Hadžijski nišan (Crtež br. 1, 3): specifičnost ovih nišana jeste u tome što se
ne razlikuju od nišana koji obilježavaju određeni društveni položaj umrlog. Hadži-
jski nišan izrađivao se tako što su se na postojeći nišan, ispod turbana, stavljala
hadžijska obilježja u vidu cikcak trouglaste dekoracije. 12
• Vojni i činovnički nišani obilježavaju zaslužne ljude u državnoj službi,
namjesnike i državne službenike (Crtež br. 11). Po svom obliku i načinu izrade u
dobroj mjeri se razlikuju od ostalih nišana tako da ova kategorija nišana posjeduje
janičarijske turbane (Mujezinović 1974: 414–415), vojničke sa sarukom i ukrasom
na turbanu (Crtež br. 12) , činovničke nišane (Sušić 2010: 177).
13

Crtež br. 11 Crtež br. 12

• Nišani osoba skromnih po društvenom položaju: “Siromašni ljudi imaju
malene, a bogati velike nišane.“ “Što je čovjek bogatiji – nišan je veći.” Osim viših
i masivnijih nišana bogatije i uglednije osobe na svojim spomenicima imaju i veće
natpise. Ponekad se natpisi na ovim nišanima nalaze na sve četiri strane u obliku
bogatog klesarskog ukrasa. U skladu sa predhodno iznesenim činjenicama vidlji-
vo je da osobe skromnijeg društvenog položaja i imetka imaju manje i skromnije
nišane. Nišani osoba skromnijeg društvenog položaja su puno manji i s kraćim
natpisima. Ovi mezarovi nemaju urađene ni santrače koji ih ograđuju, dok se na
mezarima bogatijih osoba često vidi santrač, pa čak i bogato ukrašen sarkofag sa
nišanima (Klinčević 2018: 57).
• Nišani sa fesom javljaju se od 1832. godine. Sultan Mahmud II (1785–
1839) svojim fermanom uvodi fes kao službeni dio vojne i uniformi carskih slu-
žbenika, zbog čega kasnije dolazi do upotrebe fesa na muškim nišanima. Nišani
sa fesom se uglavnom dijele na tri vrste, i to su: mahmudifes (Crtež br. 13), azizi
fes (Crtež br. 14) i hamidifes ( Crtež br. 15). Mahmudi fes počeo je da se koristi
14
tokom perioda sultana Mahmuda II. On je u donjem dijelu uzak, a gornji dio je širi.

12 Nametak A. (1939). Islamski kulturni spomenici turskog perioda u Bosni i Hercegovini,
Državna štamparija u Sarajevu, 24-25; Klinčević N. (2018). Bosanski Nišani, Sarajevo. 82.
13 Nametak A. (1939). Islamski kulturni spomenici turskog perioda u Bosni i Hercegovini,
Dražavna štamparija u Sarajevu, str. 24; Klinčević N. (2018). Bosanski Nišani, Sarajevo, 79.
14 Klinčević N. (2018). Bosanski Nišani, Sarajevo, 83; Berk S. (2016). Zaman Aşan
Taşlar, Zeytinburnu’nun Tarihî Mezar Taşlari, Istanbul, 33.