Page 181 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 44-2021

Novopazarski zbornik, 44/2021, str. 179-191 181

Traktatu. 4
Odabir jezičkih sredstava jeste “principijelan i sistematičan”, bilo da je go-
vornik svjestan toga ili ne (usp. Fowler – Kress 1979: 188), što znači da teksto-
vi bilo koje vrste mogu posvjedočiti o stvarnom odnosu s ukupnošću konteksta
u kojem nastaju. Najprije, treba govoriti o društveno-ekonomskim strukturama
društva budući da je čovjekov pogled na svijet uvjetovan njegovim odnosom s in-
stitucijama. Znajući to, lingvisti moraju znati da lingvistička analiza može biti do-
bar instrument za analizu ideoloških procesa. Zadatak bi bio lahak da su društvena
značenja eksplicitna, ali bez obzira na teret društvene i jezičke implicitnosti takve
analize, ona nužno mora imati interpretativni karakter; odnosno ovakva kritička
analiza demistificirat će ideološke procese (Fowler – Kress 1979: 196).
Najistaknutija društvena struktura koja utječe na lingvističku strukturu jeste
razlika u moći (Fowler – Kress 1979: 195). Putopis kao žanr, s obzirom na prethod-
no rečeno, predstavlja tačku polaznicu u ovakvim istraživanjima, kojim je cilj de-
mistifikacija agensa i njegove interakcije u putopisu. Upravo iz tog razloga – ovaj
se rad bavi jezičkim odlikama savremenog putopisa o Novom Pazaru.

Žanrovske odrednice (savremenog) putopisa

Po definiciji – putopis je književni žanr koji prenosi iskustva putopisca po-
čev od onog što je putopisac stvarno vidio, što je doživio, što je naučio i kako je
to ispričao (Pirić 2014: 94). Putopis stoga ima i didaktično-pedagošku funkciju
jer “uči kako se posmatraju ljudi” (Pašić Kodrić 2017: 12). Iako se putopis dugo
vremena smatrao rubnim žanrom koji je oscilirao između historijsko-geografskih
klasifikacija, nečeg što se shvata kao fakcija, on se razvojem književno-teorijske
znanosti počeo sagledavati kao književni žanr, između ostalog, zbog svog fiktivnog
karaktera. Treba reći da su hibridnu prirodu putopisa kao fiktivno-faktivne vrste
teksta primjećivali mnogi stilističari, ali njegova hibridizacija u kontekstu novih
medija i brzine prijenosa informacije dosegla je neprepoznatljive nivoe forme.
Ona (forma) gotovo da je izmijenjena od praforme te je u stalnom mijenja-
5
nju i redefiniranju početnih pozicija. Ipak, stalnom redefiniranju izmiču činjenice
da putnik namjernik dolazi u nepoznate krajeve noseći sa sobom svoja značenja
6
te pokazujući da je ono što nosi sa sobom različito od onoga što pronalazi u po-

4 “Kako definišemo prirodu? Ne referencom na cvijeće ili drveće, pošto se ono može naći
i kultivisano u parku, nego kao divljinu, kao odsustvo kulture. Jednom riječju, referencom
na termin koji je isključen iz same prirode i kojeg sama priroda isključuje. A, ipak, tek
iz kulture uopšte možemo identifikovati prirodu. Jedan termin ne može biti isključen iz
značenja drugog. Značenje zavisi od razlike” (prema: Belsey 2003: 85).
5 Usp. objektivnost Evlije Čelebije u putopisima.
6 Ipak – ovakva generalizacija ima izuzetak baš u analizi tekstova koji su ušli u korpus
ovog rada. Naime, radi se o putopisu s oznakon NPGDD. O tome više u nastavku rada.