Page 59 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 43

Novopazarski zbornik, 43/2020, str. 53-61 59

Kapije tvrđave su vrlo važno sredstvo odbrane. Kapije su mogle biti razli-
čitih oblika, uglavnom izrađena od debelog i jakog drveća i prekrivena željeznim
ili bakarnim pločama. Obično su se nalazile između bastiona. Novopazarska tvr-
đava ima tri bastiona i kapije pored svakog od njih. Iako nam je sudbina kapija
nepoznata, mjesto koje su zauzimale na tvrđavi je očito. Glavna kapija se nalazi
na nastavku masivnog zida zapadno od sjevernog bastiona, koji dominira svojom
lijepo izgrađenom arhitekturom. Druga kapija je zauzimala mjesto na južnoj strani
tvrđave. I treća, lučna kapija se nalazi na sjevernoj strani zapadnog bastiona. Kapi-
je tvrđave su dobijale imena po njihovom mjestu ili poslu koji su obavljale. Tako
postoje nazivi poput topkapı, ahırkapı ili su kapı (vodena vrata) koja su se nalazila
u Novopazarskoj tvrđavi (BOA, TS.MA.d. 1176).
Tvrđava je podijeljena na vanjski ili prednji dio tvrđave i unutarnji dio ili trg
tvrđave (Eyice 2016: 235). U zavisnosti od veličine trg tvrđave može da služi kao
mjesto na kojem se vojnici okupljaju i služe obuku. Dok su se u nekim tvrđavama
odjeli i skladišta nalazili oko trga. Pošto je tvrđava ujedno i stambena zona za voj-
nike, u njoj su zauzimale mjesto i strukture koje omogućavaju vojnicima obavlja-
nje kako fizičkih tako i duhovnih obaveza, pa bi tako u tvrđavi zauzimala mjesto i
džamija poznatija kao Askerli džamija (Boran 2002: 1307). Još uvijek nije utvrđeno
koliko je džamija stara i koje mjesto u tvrđavi je zauzimala. Srušena je 1912. godine.
Svaka tvrđava je imala skladište za hranu i hambare u kojima se u slučaju
duže opsade, a radi otpornosti vojnika, skladištila veća količina hrane. Također
zadovoljavanje potrebe za vodom uvijek je bilo važno pitanje. Tako su u svakoj
tvrđavi postojali bunari sa vodom ili cisterne, a gradili bi se i bunari od kamena koji
sakupljaju kišnicu (Göger 2014: 62). U tvrđavama izgrađenim blizu rijeke obično
bi se izgradio tajni put koji je vodio do vode, a u cilju snabdijevanja istom tokom
duge opsade (Batmaz 1989: 37).
Zatvor (zindan) najčešće bi zauzimao mjesto odmah unutar glavne kapije što
je bio slučaj i sa Novopazarskom tvrđavom. Zindan je bio skriven ispod masivnih
zidova sjevernog bastiona i odmah unutar glavne kapije. Ovdje bi odslužili kaznu
osuđeni kriminalci kao i poreznici koji nisu platili dugove (Sahillioğlu 1963: 3).
U tvrđavi su zauzimala mjesto i podzemna skladišta za žito kao i posebna odje-
ljenja za municiju, barut i oružje. Tokom iskopavanja na sjeverozapadnom dijelu
Novopazarske tvrđave, a u blizini Džephana kule, pronađeni su i ostaci baruthane.
Različita borbena oprema, razne vrste oružja, barut i patrone, kao i nevatreno oruž-
je poput mačeva, strijela i lukova, koplja, sjekira i oklopa koji se mogu svrstati u
istu kategoriju, kao i sirovine korištene za njihovu proizvodnju bile su od velikog
značaja i sačinjavale su glavni dio materijala u tvrđavi (Stein 2007: 51).
Zbog važnosti koju su Osmanlije pridavali čistoći i ispunjavanju dnevnih
molitvi, kako u svakom naselju, tako su i u tvrđavama građeni hamami manjih
dimenzija radi zadovoljenja potreba vojnika. Obično su imali dvije prostorije, sa
peći i rezervoarom za vodu (Yenişehirlioğlu 1994: 33).