Page 53 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 43

Dženana Oraovčanin UDK 94:623.1(497.11 Нови Пазар)
Istanbul Sabahattin Zaim Univerzitet
Fakultet društvenih nauka
Departman za historiju i civilizaciju

ZNAČAJ I FUNKCIJA OSMANSKIH UTVRDA
NA PRIMJERU NOVOPAZARSKE TVRĐAVE

Sažetak: Novi Pazar je osnovan od strane Osmanlija u drugoj polovini 15.
vijeka. Sa gradom je nastala i manja tvrđava koja je tokom ratova pretrpjela
velike promjene, a danas ostala prepoznatljiva po ostacima koji su sačuvani
od uništenja. O tvrđavi se jako malo pisalo, pa nam je tako i znanje o njoj
ograničeno, dok nam, sa druge strane, sačuvani ostaci malo kazuju o sebi.
Ovim radom smo pokušali da analiziranjem dijelova tvrđave i utvrđenja
koja su se nalazila u njoj, kao i opisom njihove namjene, širimo znanje i
gradimo jasniju sliku o Novopazarskoj tvrđavi, jer pored toga što je bila
mjesto bojišta, Novopazarska tvrđava je ujedno bila i mjesto na kome se
odvijao i život vojnika.

Ključne riječi: Novi Pazar, Osmansko carstvo, tvrđava, karakteristike.

Širenjem teritorije ka jugoistočnoj Evropi Osmansko carstvo donosi sa so-
bom novi poredak, administrativnu upravu i poimanje života prilagođavajući ga
historijskom i kulturnom naslijeđu novoosvojenih teritorija. Uspostavljanje trajne
osmanske vlasti u XV vijeku ubrzalo je urbanizaciju na Balkanu, a ovaj je razvoj sa
sobom donio velike napretke kako na polju ekonomije i kulture tako i civilizacije
uopšte. Grad, koji je u osmanskim dokumentima definisan kao „mjesto prekida
kupoprodaje i obavljanja džumanske molitve“, oblikovan je pod utjecajem islama
i turske kulture. Obzirom na to, vjerski faktori su odigrali značajnu ulogu u kon-
strukciji grada. Kako Mustafa Küçükaşçı navodi: „Pored ajeta u Kur’anu koji uka-
zuju da gradove treba planirati u skladu s estetskim ukusom i lijepim izgledom, kao
i da budu sigurna i pouzdana mjesta, također postoje informacije o prošlim zajed-
nicama koji potenciraju na stvaranju urbanog društva“ (el-Bakara 2-126; İbrahim
14-35; el-İsra 17/16-17; es-Sebe’ 34/15) (Küçükaşçı 2010: 441).
Regija u kojoj se nalazi Novi Pazar pala je pod osmansku vlast između 1392-
1402. i 1439-1444. godine (Aruçi 2013: 468), a samo osnivanje grada se procjenju-
je između 1455. i 1461. godine. Ovaj grad, koji se je uz dobro osmišljenu državnu
politiku koju provode vakufi transformirao u kulturno, ekonomsko, zanatsko, tr-
govinsko, sudsko i administrativno središte regije, postat će jedan od najvažnijih
gradova Rumelijskog beglerbegluka. Uzimajući u obzir da je Novi Pazar 1468/9.
godine definisan kao najveća naseljena jedinica – grad, kao i to da su Dubrovčani,