Page 283 - Novopazarski Zbornik 36

НЗ 36/2013 REFERAT NA OKRUGLOM STOLU O NOB-u 293

maćih kvislinga 1941. godine, streljali neke Srbe. Izmjeđu dva rata to je bio pro-
stor koji se izdavao od strane Vakufske uprave privatnicima da na njemu napasaju
stoku i da kose sijeno. Taj prostor je za vrijeme bombardovanja Novog Pazara od
strane savezničke avijacije bombardovan i na njemu su bile velike rupe od bombi.
Inače na njemu se nisu sahranjivali meiti jer su u upotrebi bila dva druga groblja:
Gazilar i Veliko groblje.
Poslije oslobođenja Novog Pazara, partizanske vlasti su na tom prostoru,
odnosno u tim kraterima od bombi, vršili egzekuciju osuđenika na smrt. Postoje
tri presude Divizijskog suda XXXVII sandžačke divizije kojim je osuđeno na
smrt tridesetak ljudi. Naravno da su egzekucije vršene i bez suđenja, da je bilo
preterivanja, kao što je, uostalom, bilo i u drugim krajevima, pa i u cijelom svijetu.
Ja sam još 1992. godine u knjizi Tijesna čaršija o tome pisao. Između ostalog tamo
stoji: „Pored onih koji su zaista trebali da odgovaraju za nedela i zločine počinjene
za vrijeme okupacije, stradao je i veliki broj nevinih ljudi koji ničim nisu zaslužili
takve kazne, odnosno da budu lišeni života. U stanovništvo se bio uvukao strah i
strepnja ne samo za imovinu nego i za živote. Bilo je mnogo raznih provokatora
koji su upirali prste na poštene ljude, a to je bilo dovoljno da neko strada. Ono
što je bilo najgore i što se ne može oprostiti tadašnjim članovima rukovodstva —
Muslimanima koji su bili na položaju da dignu glas protiv tog nasilja. To su Selmo
Hašimbegović, Edib i Hilmija Hasanagić, Ahmo Bajrović, Arif Veljović, Ahmo
Šehović, Emin Hadžović, Halil Hadžimurtezić, Haso Rožajac, Gazo Hasanbego-
vić i drugi. Da li nisu smjeli ili su i samo bili uvjereni da na taj način potvrđuju
svoju „revolucionarnost“ ne znam, ali u svakom slučaju to je nešto što im se ne
može zaboraviti.“ 5
Sigurno je bilo voluntarizma i preterivanja u likvidaciji ljudi, kao što se
to dešavalo i u ostalim krajevima pa i u čitavoj Evropi. Volter Loker piše da se
danas sva Evropa distancira od takvih ljudi. Poslije Drugog svjetskog rata takvima
je svuda suđeno.
„U Francuskoj je prema zvaničnim podacima procesuirano 170.000, do-
nijeto 120.000 presuda, od čega 4.785 smrtnih kazni. Međutim, u ovim brojevima
nije cijela priča; prema zvaničnim procenama, oko 4.500 saradnika okupatora ubi-
li su pripadnici pokreta otpora, nezvanični podaci govore o mnogo većem broju.
Pogubljenja su vršena po kratkom postupku. Na meti su bili šefovi policije, koji su
sarađivali sa okupatorom, a bilo je i slučajeva privatne osvete. Suđeno je i Lava-
lu, ministru inostranih poslova, i Petenu, šefu države. Leval je pogubljen a Peten
zbog starosti osuđen na zatvorsku kaznu.
U Holandiji je uhapšeno više od 150.000, u Norveškoj 18.000 iako je
tamo saradnja sa okupatorom bila veoma retka. U ovim dvema zemljama, takođe

od Boga ispunjenje kakve želje. Abdulah Škaljić, Turcizmi u srpskohrvatskom jeziku, Svje-
tlost, Sarajevo, 1989. god., str. 295.
5 Ramiz Crnišanin, Tijesna čaršija, Novi Pazar, Damad, 1992, str. 107–108.