Page 282 - Novopazarski Zbornik 36

292 Ramiz Crnišanin НЗ 36/2013

četnike u tome, ali je zato samo prije neki mjesec poslao trista ljudi protiv partiza-
na koji su se borili protiv Njemaca i četnika.
U srcu porobljene Evrope, u slobodnim Pljevljima, 20. i 21. novembra
1943. godine sastali su se delegati, pripadnici svih naroda Sandžaka da osnuju ze-
maljsko Antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Sandžaka. Za predsjednika je
izabran Sreten Vukosavljević, akademik i profesor univerziteta, a za podpredsjed-
nika Murad ef. Šećeragić, muftija. Bio je to rezultat narodno-oslobodilačke borbe
u kojoj su odredi narasli u brigade i 37. sandžačku diviziju, formiran je glavni
štab Sandžaka, narodno-oslobodilački odbori, pravosuđe i ostali organi vlasti i
političke strukture. Kroz odrede, brigade i divizije prošlo je desetine hiljada bora-
ca, od kojih je samo u Trećoj proleterskoj sandžačkoj udarnoj brigadi, na njenom
borbenom putu od deset hiljada kilometara, poginulo preko dvije hiljade boraca.
Sandžak je dao 33 narodna heroja.
Novi Pazar je oslobođen 28. novembra 1944. godine. Grad su oslobodile
XII srpska brigada, bugarske jedinice i jedna brigada NOV-e Albanije. Sutradan
nakon oslobođenja stigli su u grad Predsjedništvo ZAVNOS-a, glavni štab San-
džaka i neke jedinice Korpusa narodne odbrane. Vratili su se neki drugovi iz ile-
gale i prišlo se formiranju organa narodne vlasti, pravosuđa i osnivanju drugih
službi: školstva, zdravstva, komunalnih organizacija, organa reda, društveno-poli-
tičkih organizacija: Narodnog fronta, Sindikata, Ujedinjenog saveza antifašističke
omladine, Antifašističkog fronta žena i drugih.
Grad je pred oslobođenje bombardovan od strane savjezničke avijacije i
pretrpeo je teška razaranja, velike materijalne i ljudske žrtve. Pripadnici bugarskih
jedinica su počeli da pljačkaju kuće, skinuli su strujomjere svuda gdje su stigli, a
iz električne centrale koja je snabdijevala grad sa energijom su ukrali kaiš sa po-
gonskog zamajca, koji dugo nije mogao biti nabavljen. Pljačke su bile uzele maha
tako da je Selmo Hašimbegović, komesar Glavnog štaba, morao da zaprijeti, na
velikom mitingu, da će svako ko se uhvati u pljački biti ubijen bez razlike ko je.
Neki od kvislinga su se zajedno sa Njijemcima povukli iz grada, neki su
ranije pobjegli, jedan broj je ostao po šumama kao odmjetnici. Oni koji su se na-
šli, bili su pohapšeni od organa odjeljenja za zaštitu naroda, OZNE, a za nekim je
raspisana potjernica na oslobođenim teritorijama. Aćif Hadžiahmetović, odnosno
Bljuta uhvaćen je u Đakovici, doveden u Novi Pazar gdje im je Divizijski sud 37.
sandžake divizije izrekao smrtnu kaznu koja je javno izvršena.
II

Zadnje dvije godine u Sandžaku se šire laži i iznose brojke od više hiljada
streljanih Bošnjaka na Hadžetu — to je prostor na kojem su Njemci uz pomoć do-
4

4 Hadžet je napušteno muslimansko groblje u Novom Pazaru. Sama riječ hadžet znači potrebu,
nuždu, a ima i značenje Hadžet-rećat, muslimanska molitva (namaz) kojoj je svrha da se izmoli