Page 260 - Zbornik 27

NZ27/2003 ARHITEKTURA PORODI^NIH KU]A I VILA... 265

trasta. U tom smislu hvale su vredna ostvarewa Bajlona, Rajsa i Lavren~i-
}a, izme|u ostalih. I jedni i drugi, bez obzira na to da li su u svome stva-
rala{tvu nagla{avali regionalno ili geometrijsko — ili oboje — svr-
stali su svojim delom sarajevsku modernu uz bok savremenim svetskim doga-
|awima. Zato sve ove gra|evine sa punim pravom mogu poneti oznaku »bele
arhitekture« koju im je odredio arhitekta Branislav Milenkovi}, ne samo
zahvaquju}i naj~e{}e primewivanoj boji na wihovim fasadama — tome
~ak ponajmawe — nego prevashodno belom kao znaku prefiwenosti, esenci-
jalnosti i ~istote izraza kojim odi{u. One su dostojan naslednik bogate
sarajevske stambene kulture, utemeqene na spajawu savremenih prostornih
koncepcija i izgradwe prema meri ~oveka. Po{to su tradicionalni na~i-
ni gra|ewa uvek sasvim logi~an izraz ~oveka u sopstvenoj sredini — pod-
lo`an wenim razli~itim uticajima — ove ku}e su wihovi arhitekti za-
snovali upravo na wihovom priznavawu i iskrenom — ne ishitrenom —
prihvatawu. U wima se prisutnost tradicije ose}a od pojedinosti kao {to
su ugra|eni ormari, preko posebnosti u re{avawu osnove, kao {to su slu-
~ajevi stambene kuhiwe i savremenih divhana, pa sve do temeqito izu~enih
proporcijskih odnosa i odnosa prema susedstvu. Po tome su gotovo vanvre-
menske, uvek savremene.
U vremenu u kojem su problemi izgradwe velikih kolektivnih nase-
qa i jeftinih stanova mu~ili veliku ve}inu sarajevskog stanovni{tva,
mo`e se pomisliti da je neprirodno to {to su ovda{wi arhitekti gradili
naj~e{}e vile, ostvaruju}i prostore visoke stambene vrednosti, istovre-
meno se zala`u}i za socijalne stavove moderne, koja je trebalo da gradi i
nove dru{tvene odnose.
»... Ali kad gledamo danas, ovo niti je anomalija, niti je nelogi~no.
Arhitekt mora graditi, ali u svoj rad mora unositi istinu i humanizam,
mijewati zadatak u ime kreativne etike i ostvarivati humane prostore bez
obzira o kojem se socijalnom sloju radilo, jer on radi uvijek za ~ovjeka, a
materijalna sredstva provedbe samo su dio mogu}nosti koje }e arhitekt
uvijek s eti~kom odgovorno{}u pravilno upotrijebiti. Jer u socijalno
pitawe odnosa prema arhitekturi spada i preodgajawe ekonomski bogati-
jeg dru{tvenog sloja, grade}i mu prostor uvijek istim stvarala~kim odno-
som, pa ovu aktivnost izgradwe privatnih vila smatram doprinosom arhi-
tektonske misli i u socijalnom smislu. A kad su arhitekti bili relativno
dosta slobodni kao u izgradwi ovih objekata, onda su i ostvarili mnoge
kreativne, konstruktivne, funkcionalne i oblikovne principe moderne
4
arhitekture i pridonijeli wenom daqwem gra|ewu u humanom smislu...«

4 Tomislav Premerl, Mogu}nost slobodnog ostvarivawa modernih arhitektonskih na-
~ela, Individualna stambena izgradwa izme|u dva rata, ^ovjek i prostor (Zagreb),
4/1983, 27.