Page 26 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 43

26 B. Čelebić, Neolitski život u Bijedićima

Za razliku od pećinskih staništa mlađeg neolita, stanovnici Beran-krša i Trnja,
naselja formiranih na otvorenom prostoru, bavili su se zemljoradnjom kao osnovnom
privrednom granom, dok su stočarstvo i posebno lov, predstavljali potpuno sporedne
djelatnosti. Međutim, veći broj lučnih kamenih žrvnjeva koji su služili za mljevenje
32
žita, nađenih u gotovo svim stambenim horizontima Beran-krša, pokazuju da su se
stanovnici ovog mlađeneolitskog naselja u svim fazama njegovog života intezivno ba-
vili gajenjem žitarica, odnosno da im je zemljoradnja predstavljala osnovnu privred-
nu granu. Ovakav zaključak potkrepljuje i nalaz nekoliko fragmentovanih figurina
od pečene gline, koje uglavnom prikazuju šematizovanu žensku figuru i koje su, bez
sumnje, korištene u kultnim radnjama vezanim za plodnost zemlje. 33

Duhovni život

Neolitski čovjek usmjeren je prije svega na obezbjeđivanje plodnosti zemlje, do-
voljne žetve i što veću reprodukciju stoke. Njegovoj psihi odgovaraju kultne i magič-
ne radnje sa složenom zemljoradničkom simbolikom, vezanom za niz veoma različitih
obreda, koji u suštini teže istom cilju. Nije nužno da predmeti koji služe kao instrumenti
obreda imaju oblik potpunosti vjeran stvarnosti; dovoljno je da instrument kulta, koji
služi kao simbol, pokazuje osnovne karakteristike stvarnog, uz naglašavanje onih ele-
menata koji su za ispunjavanje odgovarajuće funkcije najbitniji. Otuda u velikom dijelu
neolitskog svijeta brojne antropomorfizovane predstave, kao životinjske figure, rijetko
odišu realizmom paleolitske umjetnosti. Ljudska figura prikazana je kao simbol an-
tropomorfizovne sile ili božanstva, pri čemu je dovoljno istaći samo ono što čini njene
osnovne karakteristike: ona ne predstavlja određenu ličnost, već suštinu bića(Garašanin:

1982: 26).
32 Kremene i kamene alatke (lamele, strugači, noževi, tegovi, žrvrnjevi, sjekire i čekići)
kako na lokalitetu Trnje tako i na drugim mjestima gdje se nalazi vinčanska kultura,
pronađene su gore spomenuta oruđa i oružja. Njihova izrada zahtijevala je strpljiv rad.
Najprije su se kremen i žilavo eruptivno kamenje, koji su bili omiljeni materijali, oljuštili
udarcima ili tuckanjem tako da je dobijen prilično tačan oblik; onda se oštrica ili (običnije)
čitavo oruđe brusilo i poliralo trljanem o prikladan kamen. Vjerovatno je trebalo probušiti
oruđe da bi se mogla nasaditi držalica, onda se radilo nedotjeranom metodom bušenja,
s obje strane, a to je vjerovatno rađeno sa svrdlom/burgijom na luk i kakvim sredstvom
za bušenje; tek u kasnijim neolitskim kulturama izumljena je neka vrsta cilindričnog
svrdla da bi se postigla glatka, ravna rupa za držlicu. Vidi: Jacquetta Hawkes, Historija
čovječanstva kulturni i naučni razvoj prethistorija, Zagreb 1966, str. 378-386.
33 Ibidem, str. 115-116. Spominje se u ovim naučnim radovima isto kao što Čedomir
Marković govori za figurine i o njihovom kultno-magijskom zančaju kod neolitičkih naroda.
Dakle, ženska šematizovana figurina spominje se kao „boginja“ u anadolskoj, vinčanskoj
neolitizaciji. Vidi: Önder Bilgi, Anadolu’ da İnsan Görüntüleri Klasik Çağ Öncesi, Aygaz,
İstanbul 2012, str. 30. Vidi isto: Pavle Mijović, Umjetničko Blago Crne Gore, Reprint izdanje
Nacionalna biblioteka Crne Gore „Đurđe Crnojević“, Cetinje 2018, str. 28.