Page 229 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 43

Novopazarski zbornik, 43/2020, str. 227-237 229

pod utjecajem ovih navika (Boas, 1930, prema Brumann et al., 1999). Linton je
smatrao da se „kultura bilo kog društva sastoji od skupa ideja, uslovljenih emo-
cionalnih odgovora i obrazaca ponašanja koje su članovi datog društva usvojili
direktnim poučavanjem ili imitacijom i dijele ih u većoj ili manjoj mjeri“ (Lin-
ton, 1936, prema Brumann et al, 1999). Dakle, na osnovu samo ovih definicija,
kultura obuhvata pored stvaralaštva i kulturu stanovanja, odijevanja, kulturu
ponašanja, jednom riječju cjelokupan naš život.
Na prostoru sandžačke regije, u okviru širih društveno-historijskih perio-
da, kulturu možemo posmatrati i razumjeti kao moćan izvor socijalizacije mladih
kroz izrazito široko određenje pojma. Preplitanje više različitih kultura, možemo
posmatrati kao pojavu sa ogromnim brojem polja djelovanja različitih fenomena,
koja svojim raznolikim sadržajem uče poželjnom obrascu ponašanja pojedince u
društvu, tačnije socijalizuje preko agenasa socijalizacije, a kultura je veoma bitan
faktor socijalizacije. Ta različitost ukazuje na konstantni utjecaj dimenzija kultu-
re, kao fenomena duhovne i materijalne prirode. Povezivanjem svih aspekata u
kontekst proučavanja utjecaja dimenzija kulture, formiranje identiteta u Sandžaku
uočavaju se specifičnosti odgojnih stilova roditelja.
Proučavajući kulturu kroz različite teorijske pristupe neophodno je spome-
nuti Geerta Hofsteda, nizozemskog profesora antropologije i psihologa, koji je od
80-tih godina XX vijeka jedan od najpoznatijih autora na području multikultural-
nih organizacijskih istraživanja, a njegov model „nacionalne kulture“ jedan je od
najpoznatijih istraživačkih modela kulture. Kulturu definiše kao „kolektivno pro-
gramiranje uma koje razlikuje članove jedne grupe ili kategorije ljudi od drugih“
(Hofstede, 2011). Složenost multikulturalnog svijeta gotovo da objašnjava samo
jednom rečenicom: „Svi gledaju na svijet kroz prozore kulturnog „doma“; svi se
ponašaju kao da oni koji dolaze iz drugih zemalja imaju nešto posebno (nacionalni
karakter), norma je kod kuće. „Svako od nas nosi u sebi načine razmišljanja, osje-
ćanja i potencijalnih akcija koje su rezultat kontinuiranog učenja, našeg „mental-
nog programiranja“, tj. generalno nesvjesnog uslova (Hofstede, 2007: 16).
Prema Hofstedu, kultura se ogleda kroz vrijednosti, rituale, heroje i simbole.
U središtu se nalaze vrijednosti, iza kojih slijedi područje prakse, odnosno rituali,
heroji i simboli (Hofstede, 2001: 26). Simboli, heroji i rituali podvode se pod poj-
mom „praksa“ ili kao uobičajena ponašanja, vidljivo posmatraču, iako je njihovo
značenje u okviru kulture sadržano u načinu na koji ih opažaju članovi te kulture
(Hofstede, Neuijen, Ohayv, Sanders 1990: 286-316). Simboli jedne grupe se često
prenose i „kopiraju“ u drugim grupama, pa ih je zbog toga Hofstede prikazao kao
krajnji sloj, kulturu grupe (Hofstede, Hofstede 2005: 20). Heroji, odnosno osobe,
„žive ili mrtve, stvarne ili imaginarne, posjeduju karakteristike koje su visoko ci-
jenjene u kulturi i služe kao modeli ponašanja“ (Hofstede, Hofstede 2005: 21). Ri-
tuali kao „kolektivne aktivnosti“, poput načina kako odajemo poštovanje drugima,
kao i društvene i religijske manifestacije koje predstavljaju značajan pokazatelj
jedne kulture (Hofstede, Hofstede, 2005: 15).