Page 157 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 43

Novopazarski zbornik, 43/2020, str. 155-167 157

Tutina i Novog Pazara . Međutim, taj rad mu je, prema njegovim riječima, bio uni-
3
šten za vrijeme bombardovanja Beograda, aprila 1941. godine (Vasiljević 1953).
Pjesme za zbornik Narodne melodije iz Sandžaka zabilježio je neposredno poslije
Drugog svjetskog rata (1947-1949. godine) u jednoj, tada izrazito konzervativnoj
sredini , te one predstavljaju autentični muzički materijal. Ovaj zbornik sačinjen
4
je iz šest dijelova. U prvom naslovljenom Objašnjenje znakova i terminologije
(na francuskom i srpskom jeziku) Vasiljević objašnjava etnomuzikološke znakove
i terminologiju koje do tada nije bilo u stručnoj literaturi (koligacioni ambitus,
diafonija, dilatacija, inicijalis, nazivi za narodne ljestvice, za vrste finalisa i dr).
U drugom dijelu ovog zbornika naslovljenog Analiza, on iznosi detaljnu analizu
tonalnih osnova zabilježenih pjesama počevši od manjih ka većim obimima me-
lodija u okviru dijatonike (ritmički dur, orijentalni kvintni dur, tercni dur, kvintni
moldur, autentične ljestvice), modulacija (jednostavnih i višestrukih) i hromatike
(alteracije, modualcije i alteracije, promjena subdominante). Drugi dio posvećen je
i metričkoj analizi pjesama u kojoj su primjeri razvrstani na one bez i sa metričkom
podjelom (jednaki taktovi / prosti i složeni, nejednaki / dvije, tri, četiri, pet i šest

3 Pretpostavljam da ga je na ovo podstaklo terensko istraživanje usmene epike u tadašnjoj
Kraljevini Jugoslaviji u periodu od 1932-1934. godine, od strane američkog naučnika
Milmana Perija (Parry) i njegovog saradnika Alberta Lorda (Lord). Nakon Perijeve smrti,
Lord je nastavio sa sakupljanjem južnoslavenske poezije i on je u nekoliko navrata sam
(1935, 1937, 1950 i 1951), a kasnije (1960, 1965) u saradnji sa Binamom (Bynum) snimio
narodne pjesme. Zabilježena građa čuva se u Perijevoj kolekciji u biblioteci Widener na
Harvard univerzitetu (prema: Buturović 1995:70). Srž Perijeve kolekcije, čine muške
pjesme koje su objavljene u zbirci Parry, M., Lord, A. (1953). Srpskohrvatske junačke
pjesme, knjiga druga. Beograd - Kembridž: SAN i Harvard University Press. Pored muških
zabilježili su i ženske pjesme (Bartok i Lord 1978:247). Muzikološkim aspektima pjevanog
materijala u početku se bavio Georg Herzog, tadašnji profesor Univerziteta Kolumbija, da
bi, kasnije, on ovaj rad prepustio Bartoku. Bartok je sa Lordom 1951. godine objavio
zbirku Yugoslav Folk Songs koja sadrži tekstove i transkripcije 75 od ukupno 11 000
sakupljenih lirskih pjesama (Bartok i Lord 1978). Uvidom u ovu zbirku nismo naišli na
ženske pjesme iz Sandžaka, ali pretpostavljamo da postoje u snimljenom materijalu.
4 U kojoj mjeri je ova sredina bila konzervativna govori činjenica da mu je kontakt sa
bošnjačkim ženskim svijetom - čuvarima muzičke tradicije - omogućila supruga Jelena.
Vasiljević u prilog tome kaže „1947. god. putovao sam u pratnji svoje žene koja mi je u
Priboju, Novoj Varoši, Prijepolju, Sjenici i Novom Pazaru omogućila kontakt s muslimanskim
ženskim svetom i bila od pomoći u pogledu prikupljanja tekstova. Svi zapisi tekstova iz
navedenih mesta njeni su“ (Vasiljević 1953:IX). Treba imati na umu da je u Novom Pazaru,
Tutinu, Rožajama, Sjenici, Novoj Varoši, Bijelom Polju i Beranama najveći broj žena nosio
feredžu sve do 1951. god (1951. godine donijet je Zakon o zabrani nošenja zara i feredže).
Uz to, Bošnjaci Sandžaka, u mjestima koja nisu bila pod austrougarskom upravom (poslije
Berlinskog kongresa, od 1878. god. do 1918. god. u Pljevljima, Prijepolju i Priboju bila je
austrougarska uprava), imali su pojačanu distancu i dodatnu opreznost prema ljudima koji
su dolazili sa strane, te su, najvjerovatnije, odbili da pjevaju Vasiljeviću.