Page 129 - NP Zbornik 46_DRUGO REVIDIRANO IZDANJE

Novopazarski zbornik, 46/2023, str. 127-146 129

ili vojne svrhe i njihova publika su uglavnom bili državnici koji su imali za cilj
osvajanje novih zemalja. U drevnoj grčkoj kulturi Homerova Ilijada i Odiseja
detaljno su opisivale mjesta i dugo su se smatrale validnom referencom za grčku
geografiju. Prema Gasanu (2005) u modernoj Evropi žanr putopisnih vodiča po-
čeo je sa vodičima hodočasnika u formi putopisnog narativa. Tek sredinom 1600-
ih godina rekreacijski turizam počeo je dobijati na značaju – te su se pojavile
prve „Grand ture” i sa njima vodiči Grand Tour, uglavnom za studente putnike.
Najraniji vodiči u Londonu pojavili su se 1700-ih. U Sjevernoj Americi putopi-
si počinju sa naseljima, a stvarni turistički vodiči počeli su da se pojavljuju tek
1800-ih (Gassan 2005). Kao kolateralni efekat industrijalizacije i rasta buržoazije,
putovanja su postala uobičajena aktivnost srednje klase i moderna verzija vodiča
postala je popularna. S tim u vezi treba spomenuti tri eminentna imena. Prvo je
Tomas Kuk, opštepriznat pronalazač modernog masovnog turizma, jer je on bio
preduzetnik koji je započeo praksu organizovanih, masovnih obilazaka, koristeći
nove željeznice koje su izgrađene širom Evrope. Drugo je Džon Marej III, izdavač
iz Londona, koji je počeo objavljivati novu vrstu vodiča u drugoj polovini 1800ih,
fokusirajući se na „ono što bi trebalo vidjeti” u turističkim destinacijama umjesto
na opšte opise i naznake šta „može”. Treće je njemački izdavač Karl Bedeker,
a nakon njegove smrti njegov sin i unucipostali su međunarodna prekretnica u
izdavanju vodiča sa sličnim formatom kao i Marejevi vodiči, koji su nastojali biti
fokusirani na činjenice i potpuno objektivni (Gassan 2005; Koshar 2000; Parsons
2007). Laderman (u Thomson 2015) tvrdi da je Drugi svjetski rat omogućio „ek-
splozivnu popularnost”. Turistički vodiči su omogućili milionima ljudi da se kre-
ću svijetom koji bi istovremeno mogao izgledati zastrašujuće i uzbudljivo. Putnici
su pronašli preporuke za restorane i smještaj; savjete o lokalnim običajima, ko-
pnenom prijevozu i da li i kada dati napojnicu; osnovnu pomoć u prevazilaženju
jezičkih prepreka sa kojima se suočavaju turisti koji putuju širom sveta u kulturno
raznolikom svetu. Vodiči, stoga, ne pružaju samo logističke informacije. Oni in-
formišu turiste šta vrijedi posjetiti ili primijetiti i, što je najvažnije, predlažu kako
ove vrijedne atrakcije treba tumačiti i razumjeti.
Elektronske knjige su se pojavile sredinom dvadesetog vijeka (Bartram, no
date). Dostupnost i razvoj elektronskih knjiga su podstaknute Gutenberg projek-
tom 1970. godine. Kasnije su formati kao što je PDF još više ubrzali njihov razvoj
krajem vijeka. Početkom dvadeset iprvog vijeka i razvojem tehnologije knjiga nije
više isključivo vezana za papir i korice. U takvom kontekstu tradicionalna knjiga
postaje elektronska. Isto važi i za turističke vodiče. Oni se sada ne vežu za hartiju
i većina njihovih štampanih izdanja ima svoju elektronsku verziju. Ako ne postoji
elektronska verzija, onda je vrlo vjerovatno da postoji skenirana verzija iste knji-
ge. Format elektronske knjige mijenja i način korištenja turističkih vodiča.