Page 240 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 43

240 E. Kahrović, Migracione težnje novopazarskih studenata početkom 2020. godine

pazarskom zborniku 1985. godine dao opšti pogled na migraciona kretanja musli-
manskog stanovništva na Balkanu od kraja XIX vijeka do zaključenja jugosloven-
sko-turske konvencije 11. jula 1938. godine (Avdić 1985). Mr. Safet Bandžović je
u svom radu „Marginalije o stanovništvu Novog Pazara i okoline prema statistič-
kim podacima između dva rata (1918-1941)“ istakao podatak da je Novi Pazar
prije sto godina, tačnije prema Definitivnim rezultatima popisa iz 1921. godine,
imao 11.185 stanovnika i da se broj stanovništva konstantno smanjivao uglavnom
uslijed permanentnog procesa iseljavanja ka razvijenijim regionima u zemlji i ka
Turskoj, kao i da je „prema podacima iz 1927. u njemu živjelo 10.682 stanovnika“.
(Bandžović 1987) Nekoliko godina kasnije, isti autor je pisao o iseljenicima iz San-
džaka u Turskoj (Bandžović 1996), dok je Mile Nedeljković pisao o seobi stanov-
ništva iz novopazarskog kraja u Šumadiju tokom XVIII i XIX vijeka (Nedeljković
2001). Dr. Ejup Mušović u svom radu iz 1989. godine „Poslijeratne migracije i
migracije stanovništva novopazarskog kraja“ ističe da je „poslije Drugog svjetskog
rata ovo područje dugo tavorilo u siromaštvu i zaostalosti i bilo je praktično bez
ozbiljnijeg ekonomskog života pa je to bilo i ostalo najsiromašnije područje u SR
Srbiji. Tu industrije, sve do šezdesetih godina, gotovo nije ni bilo ili je ona samo
malo bila zastupljena. Nije bilo drugih osim makadamskih puteva i njima su bila
jedino povezana gradska naselja. Veoma kasno je izvršena elektrifikacija, a poljo-
privreda u cjelini bila je na vrlo niskom nivou. Cjelokupna nadgradnja pratila je
bazu, pa su obrazovanje, zdravstvo, kultura, način življenja u cjelini bili na krajnje
niskom nivou i u tom pogledu se daleko zaostajalo za drugim krajevima SR Srbije.
Kao propratna pojava svega toga javlja se visok natalitet, pa, bez obzira i na visok
mortalitet, javljao se višak stanovništva koje ova sredina nije mogla, u postojećim
uslovima, da prehrani. Ishod je bio u iseljavanju i traganju za prostorima povoljnim
za egzistenciju“… „srpsko stanovništvo je migriralo prema privredno razvijenim
regionima Srbije, dok su se muslimani opredijelili za naseljavanje u Tursku, koje je
počelo 1950. i trajalo do 1970., nadajući se da će tamo riješiti prije svega ekonom-
ska pitanja“. Sa druge strane, Ejup Mušović u istom istraživanju konstatuje da se,
bez obzira na sve, broj stanovnika u opštini Novi Pazar u periodu od 1950. do 1970.
godine povećao (1948. – 44.198, 1953. – 50.331, 1961. – 58.777, 1971. – 64.326).
U periodu od 1971. do 1981. godine broj iseljenih jeste oko 17.500, dok je broj
doseljenih 9284. Od 1981. godine broj iseljenih se drastično smanjuje zahvaljujući
privrednom razvoju opštine (Mušović 1989). Međutim, politička kriza, sukobi, ras-
padanje bivše SFRJ, ekonomske sankcije, hiperinflacija i pad životnog standarda
doveli su do novih masovnih migracija na teritoriji Jugoslavije (Pavićević 2004).
Počev od 1990-ih godina Novi Pazar je postao jedan od vodećih „gradova izvozni-
ka“ radne snage u zemlje centralne Evrope, poput Njemačke, Austrije, Švajcarske,
Slovenije i dr.
Osnovna svrha ovog rada jeste da ukaže na moguća migratorna kretanja viso-
koobrazovanog stanovništva Novog Pazara i okoline, kao i to da će ovaj negativan
trend biti vrlo aktuelan u narednom periodu. Osnovni cilj istraživanja je usmjeren