Page 42 - Zbornik 39

42 Safet Bandžović 39/2016

izgradnje svesti o zajedničkoj pripadnosti“ (M. Ekmečić). Muslimani su bili gubitnici
u formiranju novih državnih granica, njihova prava zanemarivana. Na Balkanu za njih
nije važio princip samoodređenja. Od 1,445.179 muslimana koji nisu više živjeli u
osvojenom području „osmanske Evrope“, njih 413,992 se, piše J. McCarthy, iselilo
u osmansku državu u toku i nakon balkanskih ratova. Od muslimanskog balkanskog
stanovništva iz 1911. ostalo je 1923. svega 38 odsto. Sa ratovima 1912-1913. okon-
138
čan je proces eliminiranja osmanske uprave na većem dijelu Balkana, započet 1877-
1878, transformirajući pritom muslimane od brojčano dominantnog faktora u desetko-
vanu, pasiviziranu manjinu u hrišćanskim državama. Fragmentiranje teritorija koje su
naseljavali muslimani i pojava užeg definiranja identiteta, doveli su do diskontunuiteta
i parceliziranja historije i njihove svijesti. To se manifestiralo i u odsustvu saznanja
139
o međusobnoj sudbinskoj povezanosti muslimanskih zajednica.
Svaki značajniji događaj iz prošlosti Balkana može se promatrati iz više uglo-
va i biti predmet različitih tumačenja. Mnoge stvari vremenom nestaju iz sjećanja, a
zaborav omogućava i iskrivljena tumačenja. Svi narodi imaju zasebne priče i datume
u svojoj memoriji. Shvaćena kao složenost, historija se ne može valorizirati samo iz
lokalne vizure. Vjera u monolitno jezgro činjenica koje postoje neovisno od interpre-
tacije historičara jeste teško iskorjenjiva zabluda. Tzv. „poštena” nacionalna historija
pretpostavlja sposobnost da se „zaboravi” sve što joj ne ide u prilog. Oduvijek je pro-
blematično interesno uvažavanje argumenata samo jedne strane, ignoriranje suprot-
nih naučnih rezultata i tumačenja. Politika i ideologija nemaju običaj da stvarnost
140
predstavljaju „onakvom kakva ona uistinu ili približno jeste, već onakvom kakva nji-
ma odgovara i kakva bi željeli da bude”. Historija je „nauka o sadašnjosti”, svaka
141
generacija je preispituje i piše iz početka. To je politička nauka, ne može se ogradi-
ti nikakvim kineskim zidom od „političkog prosvećivanja“. Ova vrsta posrednog ili
neposrednog „podučavanja čitalaca“, imanentna je svakom istraživanju i otkrivanju
historije, pa i najstriktnije naučnom. Samo preko interdisciplinarnih studija, koje
142
kritički analiziraju sve strane djelovanja, preko multiperspektivnog metoda koji traži
demonumentalizaciju historije i njenih reljefnih dionica, predstavljanje prošlosti sa
stanovišta različitih aktera, može se dolaziti do njene realnije slike.
prava muslimana Balkana, u: Muslimani Balkana: “Istočno pitanje” u XX. vijeku, Tuzla 2001,
117; Ž. Obradović, Manjine na Balkanu, Beograd 2002, 160-161; Isti, Balkanski etnički mozaik:
manjinsko pitanje na Balkanu, Beograd 2014, 161-171.
138 J. McCarthy, Stanovništvo osmanlijske Evrope prije i poslije pada Carstva, u: Muslimani
Balkana: “Istočno pitanje” u XX. vijeku, Sarajevo 2014, 52-53.
139 S. Bandžović, Parçalanan Coğrafya, Tarih ve Bilinç, “Perspektif”, İslam Toplumu Millî
Görüş, Aylık Haber-Yorum Dergisi, Nr./Sayi 241, Kerpen ((Deutschland) mayis 2015, 32-35.
140 Upor. Đ. Šušnjić, Dijalog i tolerancija, Sremski Karlovci-Novi Sad 1994, 55; F. Fire,
Radionica istorije, Sremski Karlovci-Novi Sad 1994, 94; D. Stojanović, Istoričari nisu sudije,
“Helsinška povelja”, br. 89-90, Beograd novembar-decembar 2005, 28-29.
141 Č. Popov, “Večno otpočinjanje iznova”, Zbornik Matice srpske za istoriju, br. 61-62, Novi
Sad 2000, 235.
142 Č. Popov, Krugovi Ekmečićeve istorijske sinteze, Letopis Matice srpske, sv. 4, Novi Sad
2008, 992.