Page 248 - Zbornik 39

248 Esad Muminović, Amela Kučević 39/2016

Predmet istraživanja

Osnovni cilj očuvanja graditeljskog nasleđa je zaštita važnih mesta, zgrada
i ambijenata za buduće generacije. Međutim, pritisak na javne fondove, manje
slobodnog gradskog zemljišta, rast potražnje za nekretninama, otvaranje novih
radnih mesta i drugi faktori utiču na to da zaštita graditeljskog nasleđa mora da
preispita svoju ekonomsku komponentu. Ove snage su, zajedno sa drugim snaga-
ma, podstakle pretvaranje graditeljskog nasleđa u robu široke potrošnje. Prema
tome, agende ekonomskog razvoja su otkrile prirodnog partnera u sektoru baštine,
posebno kroz turizam, dajući zaštiti izgrađenog nasleđa značajnu ulogu u održivoj
ekonomiji i doprinosu kvaliteta života. O značaju graditeljskog nasleđa kao turi-
stičkog potencijala govori podatak da se više od 10% BDP-a država širom svet
ostvaruje na ovaj način i da je u ovom sektoru zaposleno više od 200 miliona ljudi
(Anon., 1998).
Zaštita graditeljskog nasleđa je kompleksna oblast koja obuhvata osnov-
nu zaštitu – istraživanja, valorizaciju, pravnu zaštitu, zaštitu kroz dokumentaciju,
prostorne i urbanističke planove, kao i staranje o stanju nepokretnih kulturnih
dobara. Sa druge strane, ne treba zaboraviti i operativnu ili tehničku zaštitu, koja
podrazumeva sve mere neposredne tehničke zaštite počev od izrade programa,
idejnih i glavnih projekata, preko izvođenja konzervatorsko-restauratorskih i dru-
gih arhitektonsko-građevinskih radova, do potpune obnove, zaštite, revitalizacije
i prezentacije nepokretnih kulturnih dobara.
Stanje većine objekata iz ukupnog fonda nepokretnih kulturnih dobara nije
na odgovarajućem nivou s obzirom na njihov značaj. Nepotpuna istraženost obje-
kata ili arheoloških lokaliteta, loše stanje konzervacije, neodgovarajuća prezenta-
cija spomenika kulture i nedostatak osmišljenih kampanja za njihovu populariza-
ciju karakterišu trenutno stanje graditeljske baštine u Srbiji. Razloge za ovakvu
situaciju treba tražiti u niskom nivou svesti o značaju kulturno-istorijskog nasleđa
i neadekvatnim zakonskim rešenjima u vezi sa zaštitom nasleđa, kao i neposto-
janju finansijske obaveze da se ulaže u njegovo održavanje. Lokalne samoupra-
ve za kulturu izdvajaju budžetska sredstva od svega nekoliko procenata i ona se
uglavnom troše na finansiranje ustanova kulture, a samo neznatan deo, u svega
nekoliko gradova i opština, ulaže se u realizaciju programa zaštite, prezentacije i
popularizacije spomenika kulture. Ovakva situacija je u mnogome posledica ne-
dostatka jasno definisane politike održavanja i upravljanja spomenicima kulture.
U Evropi je davno promenjena filozofija zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa, pa
njenu osnovu čine rehabilitacija kulturnog nasleđa i njegovo integrisanje u razvoj-
ne projekte, a sve manje zaštita i konzervacija kao samostalni procesi.
Kritično stanje većeg dela graditeljske baštine u Srbiji nužno zahteva da se
sistemski pristupi njegovom spašavanju i revitalizaciji. Osim dosadašnjeg konzer-
vatorskog, istorijskog i sociološkog pristupa, u ovom radu se pokušava rasvetliti i
ekonomski aspekt. Konzervatorska praksa je otvorila pitanje da li se graditeljska