Page 191 - Novopazarski Zbornik 36

НЗ 36/2013 KONTRACEPCIJA I TRUDNOĆA KROZ ISTORIJU I VREME 197

mesecu se počinje razlikovati trup od glave. U 6. mesecu razvija se kosa, nokti,
kosti, tetive i kanali (žile). Susruta-samhiti opisuje 8. nepravilnih položaja ploda
usled kojih porođaj može biti težak ili nemoguć. Među njima je i poprečni polo-
žaj, trtični položaj, jednostavni i dvostruki položaj na ručicu. Pokušavalo se na-
mašćenom rukom ispraviti položaj deteta kako bi se ono što pre „izvuklo“ i majci
tako spasio život. Razne, neobično oblikovane kuke, klešta bila su pomagala. U
slučaju da majka u porođaju umre, u Susrata-samhiti opisan je postupak kasnije
poznat kao „carski rez“ koji je i danas veoma važan kako po majku tako i po dete
u cilju dobrog ishoda.
U srednjem veku na selu žene su se porađale u kući — uostalom kao i u
zamku ili gradu — dolazak beba na svet pomagale su babice. Muškarcima nije
bilo dozvoljeno da prisustvuju porođaju, koji je bio opasan i za majku i za dete.
Pisana svedočanstva ukazuju da su se žene porađale u sedećem položaju a nekada
su čučale. Novorođenče je odmah pripremano za krštenje da ne bi umrlo u stanju
prvobitnih greha. Dame iz zamka ili mnoge gradske žene su uzimale dojilje za
svoju decu, seljanke su decu dojile same.
O svakodnevnom životu žene Novopazarskog kraja (vezano za kontra-
cepciju, trudnoću, porođaj, ginekološka oboljenja) ima malo podataka u našoj do-
maćoj literaturi. O načinu porođaja na prve pisane tragove nailazimo u zapisima
iz 1920. godine. Porođaji su se obavljali po kućama uz pomoć dve babice. U bol-
nici nije bilo porođaja sve do 1932. godine kada je u državnu ustanovu primljena
jedna babica. Posle rata u gradu je radila jedna babica sa privatnom praksom koja
je takođe žene porađala u kućnim uslovima. U avgustu 1945. godine u bolnicu je
primljena babica Jelena Lazić. Prvi put je formirano porodilište pri Opštoj bolnici.
Porodilište je predstavljala jedna soba sa nekoliko bolesničkih kreveta i malim
brojem instrumenata. Porođaj se obavljao u ležećem položaju u krevetu. U istoj
sobi su ležale i porodilje i novorođenčad. Porođaj u bolničkim uslovima bio je
redak, uglavnom su se porađale imućne gradske žene. Svi komplikovani slučajevi
su slati u Kosovsku Mitrovicu ili Kraljevo. Ovaj period je bio propraćen visokom
smrtnošću majki i dece.
Seoske žene su se neretko same porađale na njivama gde su obavljale
svoje poslove. Kao u starom veku, sklonile bi se i porodile same, presekle pupčiće
beba obično srpom ili nekim nesterilnim oštrim oruđem. Po završetku porođaja
vraćale se uobičajenim poslovima. Ovaj period beleži visoku smrtnost porodilja i
novorođene dece.
Prvi ginekolog u Novi Pazar dolazi 1946. godine i od tada i nadalje gi-
nekološko-akušerska služba se uspešno razvijala do današnjih dana. Rezultati se
mogu uporediti sa ustanovama tercijarnog nivoa. Hronološki, na osnovu raspolo-
živih podataka sve do 1985. godine, na odeljenju je radio, uglavnom, jedan ili dva
ginekologa retko tri. Iste godine je raspisana specijalizacija i broj ginekologa se
povećavao do današnjih dana. Danas na ginekološko-akušerskom odeljenju radi
13 ginekologa. Poslednjih četrdeset godina broj porođaja na Ginekološko-akušer-