Page 40 - Zbornik 27

NZ27/2003 DARDANCI U PREDRIMSKO DOBA 41

predmeta, ova otkri}a doprinela su znatno boqem sagledavawu duhovne
strane `ivota populacije na ~ijem su prostoru nala`ena. Postalo je jasno
da ovi nalazi predstavqaju kulturu razvijenog gvozdenog doba karakteri-
sti~nu za peonska plemena. Pri tome, uo~ene su odre|ene forme koje se ja-
vqaju iskqu~ivo na peonskom prostoru, pa se prema tome izdvajaju kao gru-
pa peonskih bronzi, pri ~emu termin »makedonske bronze« gubi svoj sadr-
68
`aj i zna~aj.
Ovi nalazi na agrijanskom prostoru govore o jedinstvu kulture raz-
vijenog gvozdenog doba sa peonskom, pri ~emu se peonski element javqa kao
dominantan. Pored toga, ve} je uo~eno da se kerami~ki nalazi sa kosovskih
lokaliteta podudaraju sa keramikom iz isto~ne Makedonije (Radawe i dr.),
koji se nalaze na teritoriji Peonaca. Kada se ima u vidu da se ova keramika
vezuje za nalaze na dowem Vardaru, postaje jasno da ona predstavqa materi-
69
jal karakteristi~an za peonsku populaciju. Ovaj kulturni kompleks vezu-
je inhumacija kao tipi~an oblik sahrawivawa, izvr{enim u grobovima ti-
pa cisti, ili su to ponegde humke formirane od neobra|enog kamena. U sva-
kom slu~aju, razvijeno gvozdeno doba za peonska plemena predstavqa izuze-
tan uspon kakav se ne prime}uje na susednim dardanskim, ilirskim i
tra~kim prostorima. To je kultura koja se razvila pod drugim uslovima i
okolnostima, koja }e kasnije kulminirati u arhajskim kne`evskim sahra-
70
nama na Trebeni{tu kod Ohrida i Sindosu kod Soluna.
Ako se vratimo neznatno unazad, primeti}emo da se u toku gvozdenog
doba ££ na agrijanskom prostoru ose}a prodor nosilaca keramike sa u`qe-
bqenim ornamentima u obliku {rafiranih trouglova, traka i S-spirala.
S obzirom da se ova keramika vezuje za Pomoravqe, u nauci je sa pravom is-
71
taknuto da se ona pripisuje Tribalima. Verujemo da je u vreme koje pretho-
di sahrawivawu u cistama i pojavi i egzistenciji tzv. makedonskih bronzi
do{lo do naseqavawa grupe tribalskog stanovni{tva, ~iji je trag ostao u
prisustvu keramike o kojoj je re~. Zadr`avawe Tribala na agrijanskom
prostoru, tj. ju`no od Grdeli~ke klisure, nije bilo dugog veka. Tribali su
se brzo povukli prema severu. To bi bila samo jedna etapa u pokretu ovog
sredwobalkanskog plemena. Nedostatak arheolo{kih istra`ivawa onemo-
gu}ava nam da sagledamo, jesu li Tribali prodrli u ovo vreme na prostor
naseqen Dardancima, tj. na tok Belog Drima i wegovo zale|e.
Kasno bronzano doba i prelazni period za dardansko-agrijanski
prostor su od izuzetnog zna~aja. Zapravo, u to vreme odigravaju se doga|aji

68 D. Mitrevski, Karakteristi~ni formi na makedonski bronzi od naogali{tata po do-
linata na Vardar, Maced. Acta Archaeol. 9, Skopje 1988, 83 i d.
69 M. Gara{anin, Nastanak i poreklo Ilira, Iliri i Albanci, 69.
70 O ovom problemu raspravqam op{irno u radu V. Sokolovska, Etnickite nositeli na
Trebeni{kata nekropola, Skopje — Ohrid 1997.
71 M. Gara{anin, op. cit. 66.