Page 80 - NOVOPAZARSKI ZBORNIK 44-2021

80 A. Bjelak, Srpski kao L1 i L2 i Bosanski jezik u obrazovanju u Republici Srbiji...

na ovim prostorima, čime je i inicirano djelovanje s namjerom ostvarivanja za-
konom zagarantovanog prava na službenu upotrebu jezika i prava na obrazovanje
na jeziku koji smatraju maternjim. Shodno navedenom, nameće se pitanje modela
obrazovanja na jezicima nacionalnih manjina. Na osnovu istraživanja koje smo
izvršili u srednjim školama na prostoru Novog Pazara, možemo primijetiti da su
uspostavljene sljedeće varijante: srpski jezik kao maternji (srpski kao L1), srpski
jezik kao nematernji (srpski kao L2) i bosanski jezik (bosanski kao L1), što je u
skladu sa Zakonom o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja Republike Srbije,
kojim se, prema članu 5 (stavovi 2, 3 i 6), upućuje da se “za pripadnike nacional-
ne manjine obrazovno-vaspitni rad ostvaruje na jeziku, odnosno govoru i pismu
nacionalne manjine”, “za pripadnike nacionalne manjine obrazovno-vaspitni rad
može da se izvodi i dvojezično na jeziku i pismu nacionalne manjine i na srpskom
jeziku, a u skladu sa posebnim zakonom”, te da “kada se obrazovanje stiče na
jeziku nacionalne manjine, stranom jeziku ili dvojezično, učenje srpskog jezika je
obavezno”. Bosanski kao L2 zastupljen je samo u nižim razredima osnovne škole
kao fakultativni predmet.
U Elaboratu (Model obrazovanja za sandžačke Bošnjake u Republici Srbiji
2009: 5) navodi se da se u Republici Srbiji od školske 2004/05. godine u osnovnim
školama u Novom Pazaru i okolini “za pripadnike bošnjačke nacionalne zajednice
primjenjuje najmanja zakonom predviđena varijanta obrazovanja – izučavanje bo-
sanskog jezika kao izbornog nastavnog predmeta „Bosanski jezik sa elementima
nacionalne kulture“, i to na nivou osnovnog obrazovanja”.
Prvi čas bosanskog jezika u Republici Srbiji, na području Raškog okruga,
održan je 20. oktobra 2004. godine u Osnovnoj školi „Dr Ibrahim Bakić“ u selu
Ljeskova u Tutinu (Obrazovanje na bosanskom jeziku u Sandžaku (2013-2020)
2020: 10), što je i bila osnova za uvođenje predmeta Bosanski jezik sa elementima
nacionalne kulture, koji je u školskoj 2009/10. godini zastupljen u nastavi od I do
VII razreda osnovne škole, kao izborni nastavni predmet, u 11 odgojnoobrazovnih
ustanova sa 571 učenikom, kojima je srpski jezik bio L1 (ibid.: 12). Fakultativni
status predmeta u školskoj 2009/10. rezultirao je neznatnim brojem učenika koji ga
pohađaju, ali i uvjerenjima roditelja da je za djecu bolje da uče neke druge predme-
te, a da će maternji jezik naučiti kod kuće.
Implementiranjem cjelokupne nastave na bosanskom jeziku (područje No-
vog Pazara, Sjenice i Tutina), 2. septembra školske 2013/14. godine, bosanski je-
zik, historija i kultura izučavaju se u 35 odgojno-obrazovnih ustanova, 168 odje-
ljenja, koja su imala ukupno 4.088 učenika (ibid.: 10). U 2013/14. školskoj godini
2.200 nastavnika i saradnika polagalo je test iz bosanskog jezika, na osnovu kojeg
su dobili certifikat o poznavanju bosanskog jezika i mogućnosti realizacije nastave
na tom jeziku (ibid.: 13), koje je izdavalo Bošnjačko nacionalno vijeće. Certifikate
o poznavanju bosanskog jezika od 2014. godine izdaje Državni univerzitet u No-
vom Pazaru (ibid.).